Nieuws

Spoedverwijzingen naar specialismen in ziekenhuizen en klinieken die lang achterliepen, zoals orthopedie en dermatologie, zijn weer bijgetrokken. Bij dermatologie is mogelijk zelfs sprake van compensatie, omdat huisartsen meer patiënten doorverwijzen dan verwacht op basis van de data van 2018, 2019 en de eerste weken van 2020.

Verder schat de NZa dat huisartsen als gevolg van de coronacrisis inmiddels ruim 743.000 minder verwijzingen naar het ziekenhuis hebben gedaan dan verwacht, en 54.000 minder verwijzingen naar de GGZ. Deze getallen zijn exclusief de verwijzingen die al eerder zijn uitgegeven, maar waarvoor de zorg door de pandemie mogelijk is uitgesteld.

Dit is onderdeel van de pilot ‘Parallelle Procedures CBG-ZIN’, een initiatief van het ministerie van VWS dat ervoor moet zorgen dat innovatieve geneesmiddelen sneller beschikbaar zijn voor patiënten. Normaal beoordeelt het CBG eerst of een middel geregistreerd wordt en adviseert ZIN pas daarna of het ook vergoed wordt binnen het basispakket. In de pilot lopen beide procedures parallel.  

Als de minister het vergoedingsadvies van ZIN overneemt dan is Nederland een van de eerste landen binnen de EU waar Rybelsus, een GLP-1-analogon bestemd voor de behandeling van patiënten met diabetes type 2, wordt vergoed. Semaglutide is al op de markt als subcutane injectie.  

Omdat academische centra hebben aangegeven dat dergelijke bedragen een belangrijk obstakel zijn om bij EMA aan te kloppen voor advies, heeft het Europees agentschap besloten deze kosten te schrappen. Dit geldt voor zowel publieke als privéuniversiteiten, niet-commerciële onderzoeksinstanties en internationaal gerichte Europese belangengroepen. Belangrijke voorwaarde is dat er geen financiële of andere banden bestaan met de farmaceutische industrie.

Het EMA onderschrijft het grote belang van de academische wereld bij het ontwikkelen van innovatieve geneesmiddelen. “Hun wetenschappelijke onderzoek staat vaak aan de basis van medicijnen voor patiënten met een zeldzame ziekte”, aldus het EMA. Het is daarbij essentieel dat deze centra al in een vroeg stadium in contact komen met Europese instanties om te zien hoe het regulatoire systeem werkt en om voldoende bewijs te kunnen verzamelen over de werking van een nieuw medicijn, zodat baten en risico’s tegen elkaar afgewogen kunnen worden.      

De kosten voor een wetenschappelijk advies van het EMA over geneesmiddelen voor mensen bedroegen tot voor kort tussen de € 44.400 en € 89.000. Voor diergeneesmiddelen ging het om €14.600 tot 44.400.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), die de douaneactie heeft geïnitieerd, benadrukt dat particulieren die via internet buiten Europa medicijnen bestellen en deze naar Nederland importeren de wet overtreden. “Het importeren van geneesmiddelen mag alleen met de juiste vergunningen of met expliciete toestemming van de inspectie”, aldus de IGJ. Een dergelijke vergunning wordt alleen verstrekt aan apothekers, groothandelaren en fabrikanten. Medicijnen bestellen via internet in Europa kan volgens de inspectie wel veilig en legaal als de aanbieder is geregistreerd op de website aanbiedersmedicijn.nl. Door op een speciaal logo te klikken kan gecontroleerd worden of het om een betrouwbare handelaar gaat.

Gevaarlijke verontreinigingen

De inspectie waarschuwt verder dat bij malafide verkopers op internet gekochte receptgeneesmiddelen gevaarlijke verontreinigingen kunnen bevatten of de verkeerde dosering van de werkzame stof. “Ook is het risicovol omdat er geen arts is die zicht heeft op de risico’s van het gebruik, bijvoorbeeld in combinatie met andere geneesmiddelen of bijwerkingen. Betrouwbare aanbieders zullen nooit receptplichtige medicijnen verstrekken zonder een recept.”

Op dit moment zijn er geen medicijnen die preventief werken tegen corona, verzekert de IGJ "Medicatie die wordt gebruikt bij de behandeling van coronapatiënten mag alleen onder strikt toezicht van artsen worden toegediend."

Na de voordracht door de management board van het EMA zal Cooke een verklaring afleggen voor de commissie Volksgezondheid, Milieu en Voedselveiligheid (ENVI) van het Europees parlement, waarna haar benoeming tot algemeen directeur pas officieel zal zijn.

Cooke heeft dertig jaar ervaring met internationale regelgeving. Zo werkte ze van 1998 tot 2002 voor de farmaceutische afdeling van de Europese Commissie en van 2002 tot 2016 voor het EMA als hoofd inspecties en hoofd internationale betrekkingen. In 2016 werd zij directeur van de Regulation and Prequalification Department van de WHO. Cooke studeerde farmacie, science en business aan Trinity College in Dublin.

Foppe van Mil, van 1978 tot 2000 werkzaam als openbaar apotheker in Zuid-Laren, hield zich naast de ontwikkeling en implementatie van farmaceutische patiëntenzorg ook actief bezig met het motiveren van collega's om hun voor patiënten relevante onderzoeksresultaten te publiceren. Hij was langdurig verbonden aan de redactie van het Pharmaceutisch Weekblad (PW) en de daaruit voortgekomen wetenschappelijke editie Pharmacy World & Science. Toen deze uitgave later werd omgevormd tot het International Journal of Clinical Pharmacy werd hij daar hoofdredacteur van. Deze functie heeft hij praktisch tot zijn overlijden vervuld. Voor zijn publicaties in het PW ontving hij in 1995 de Opwijrdaprijs.

Zijn contacten met gelijkgestemde collega’s in Europa en elders leidde in 1994 tot de oprichting van het Pharmaceutical Care Network Europe (PCNE). Als bestuurslid en later professioneel secretaris en adviseur van verschillende door de PCNE opgezette samenwerkingsverbanden en onderzoeksprojecten was hij de ziel van dit inmiddels wereldomspannende onderzoeksnetwerk.

ActiZ, de branchevereniging van zo’n  400 zorgorganisaties heeft daarnaast alle GGD’s nadrukkelijk opgeroepen informatie over regionale verspreiding zo snel en eenduidig als mogelijk te delen met de zorgorganisaties in hun regio. Instanties kunnen op die informatie hun beleid afstemmen. “Nu er een toename is van het aantal besmettingen, is het voor zorgorganisaties des te belangrijker de regionale situatie en cijfers te kennen”, stelt ActiZ.

Als wachttijden voor de GGD-teststraten te lang oplopen, betekent dit volgens de vereniging dat zorgmedewerkers langer in onzekerheid verkeren of zij het virus onder de leden hebben. ActiZ: “Tot er een uitslag is mogen ze niet werken, wat een hogere werkdruk voor collega’s betekent.” De branchevereniging vindt verder dat zorgmedewerkers die geen klachten hebben, maar wel in contact zijn geweest met iemand die COVID-19 heeft, zich ook moeten kunnen laten testen. Nu kan dat nog niet. “Ruimer testen kan helpen de verspreiding van het virus te beperken”, aldus ActiZ.

Dit blijkt uit het openbare Transparantieregister Zorg dat laat zien welke betalingen zorgverleners, zorginstellingen en patiëntenorganisaties ontvangen van leveranciers van (dier)geneesmiddelen en medische hulpmiddelen. Betaalt een bedrijf meer dan € 500 per jaar aan een zorgverlener of instelling dan moet dit gemeld worden bij het Transparantieregister Zorg. Die meldplicht moet bijdragen aan een verantwoorde, integere relatie tussen bedrijven en zorgverleners.
 
Van de € 82 miljoen aan financiële relaties in 2019 namen de leveranciers van geneesmiddelen bijna 80% voor hun rekening, die van medische hulpmiddelen 20% en die van diergeneesmiddelen 0.5%. Het aantal relaties met zorgverleners, zorginstellingen en patiëntenorganisaties dat in het register is opgenomen, bleef vorig jaar met circa 16.000 stabiel. Bij individuele zorgverleners gaat het vooral om dienstverlening, zoals het optreden als spreker, deelname aan een adviesraad of algemene consultancy (honorarium en onkosten). Ook betreft het vergoedingen aan artsen voor kennisinbreng bij specifieke zorgvragen, zorgprojecten of wetenschappelijke congressen. Bij zorginstellingen gaat het bijvoorbeeld om betalingen voor het ontwikkelen van nascholingsprogramma’s en zorgprojecten of de aanschaf van een medisch hulpmiddel.

Nieuwe website

Uit de rapportages van de CGR (stichting Code Geneesmiddelenreclame) en GMH (stichting Gedragscode Medische Hulpmiddelen) van vijftien relaties uit het Transparantieregister Zorg blijkt dat de regels goed worden nageleefd. In een evaluatie onder leiding van toenmalig minister Bruno Bruins door het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM)  is het register beoordeeld als goed functionerend en volledig. Als verbeterpunt werd het gebruiksvriendelijk maken van het register genoemd. Inmiddels is er een nieuwe website met een goed zoeksysteem, zodat relaties tussen bedrijven en zorgverleners, instellingen en patiëntenorganisaties gemakkelijk opgezocht kunnen worden.

Belangrijke oorzaak voor de tekorten is de vergrijzing die tot een hogere zorgvraag leidt. Daarnaast concludeerde een overheidscommissie onlangs dat 43% van de nieuwe werknemers in de zorg na twee jaar alweer vertrokken is.

“De veelbesproken (her)waardering van vitale beroepen tijdens de coronacrisis, zoals de zorg, lost het tekort voorlopig dus niet op”, aldus ABN AMRO, die erop wijst dat weliswaar 18 % van de werkende Nederlanders zich nu meer aangetrokken voelt tot een baan in de zorg dan voor de coronacrisis, maar een even hoog percentage zegt zich juist minder aangetrokken te voelen.

De bank verwacht dat het tekort aan zorgpersoneel voorlopig hoog blijft, vooral in de grote steden. In Rotterdam is 56 % van de zorgvacatures onvervulbaar, in Amsterdam 41 %, in Utrecht 40 % en in Den Haag 29 %. Volgens econoom Sonny Duijn van ABN AMRO heeft die krapte in de grote steden onder meer te maken met de hoge woonkosten en relatief lage lonen in de zorg.

Duijn: “Digitalisering en ‘zorg op afstand’ kunnen een deel van de oplossing zijn.” Uit eerder onderzoek van de bank blijkt dat 70 % van de chronische patiënten openstaat voor zorg op afstand.

“De uitkomst laat zien dat de rol van apothekers in vaccinatieprogramma’s steeds groter wordt”, zegt FIP-directeur Catharine Duggan. “Door hun betrokkenheid hebben meer mensen toegang tot vaccins en laten meer mensen zich daadwerkelijk vaccineren.” Naast het vaccineren zelf organiseren apotheken onder meer ook bewustwordingscampagnes, constateert FIP.

Wereldwijd bieden openbare apotheken aan 1,8 miljard mensen de gelegenheid zich te laten vaccineren. Het gaat in totaal om zesendertig typen vaccins variërend van griep, hepatitis B en tetanus tot mazelen, pneumokokken en gordelroos. 

“Apothekers zijn geneesmiddelexperts, eerstelijnszorgverleners en een integraal onderdeel van de zorgketen”, stelt Duggan. “Door hen nog actiever bij te betrekken bij vaccineren kunnen ze nog meer bijdragen aan de volksgezondheid.” Duggan roept landen die apothekers nog niet toestaan te vaccineren op samen te werken met FIP om de nodige veranderingen teweeg te brengen.

Hiv-positieve kinderen zijn hun hele leven aangewezen op een combinatietherapie van twee tot drie geneesmiddelen, waarvan  dolutegravir er een is. Kinderen van boven de 12 jaar met een gewicht van 40 kilo of meer krijgen dezelfde dosering als volwassenen: dagelijks één tablet van 50 mg. Jongere kinderen met een lager gewicht dienden dagelijks twee of meer tabletten te slikken van 10 mg of 25 mg, een dosering die niet door alle medicijnagentschappen in de wereld is goedgekeurd.

Bovendien zijn deze lagere doseringen niet altijd makkelijk verkrijgbaar in lage- en middeninkomenslanden. “Ook was deze medicatie niet passend voor kleine kinderen van minder dan twintig kilo”, zegt een van de onderzoekers, hoogleraar van het Radboudumc David Burger. “De noodzaak was er kortom om voor deze kinderen met een eenvoudigere en praktischere dosering van dolutegravir te komen.”

Voor het onderzoek kregen 62 kinderen met hiv tussen de 6 en 18 jaar uit Oeganda en Zimbabwe verschillende doses dolutegravir, waarbij rekening werd gehouden met hun gewicht. Na hen een half jaar te hebben gevolgd bleek dat dagelijks één tablet van 50 mg – de volwassenendosering -  goed werkt bij kinderen en dat hun lichaam op dezelfde wijze op het medicijn reageert als bij lagere, lastiger te verstrekken doseringen.

Daphne Thijssen, directeur Bloedbank en lid van Sanquins Raad van Bestuur vindt dat in korte tijd grote stappen zijn gemaakt in de strijd tegen het coronavirus. “Eind juli hadden we de tienduizendste donor verwelkomd, waren tienduizend donaties gerealiseerd, hadden we duizend donoraanmeldingen op één dag, en hadden we de eerste donor met tien donaties.”

Het uiteindelijke doel is zestienduizend donoren die binnen twintig weken tot wel vijftigduizend donaties kunnen doen om de gewenste dertigduizend kilo bloedplasma te produceren. Daarvan is nu dus 10% gerealiseerd. Eerder al is honderd kilo plasma geleverd voor de klinische studie van de internationale CoVIg Plasma Alliantie. Deze alliantie onderzoekt of het plasmageneesmiddel daadwerkelijk effectief is. Blijkt dat het geval dan kan Sanquin Plasma Products de ampullen met geconcentreerde antistoffen inzetten voor risicogroepen in Nederland.     

“Zo lang er geen vaccin beschikbaar is om mensen immuun te maken tegen COVID-19, moeten we hiermee doorgaan om risicogroepen te beschermen tegen ernstige infecties”, aldus Thijssen.

Iedereen die denkt besmet te zijn geweest met corona en bloedplasma wil doneren kan contact opnemen met: www.sanquin.nl/corona

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ondervindt wereldwijd een op de vier patiënten nadelige effecten van de zorg die men krijgt, inclusief schade door geneesmiddelgebruik. Geschat wordt dat medicatiefouten jaarlijks zo’n 42 miljard dollar kosten.  

Veilig geneesmiddelgebruik staat in veel landen op dit moment daarom hoog op de zorgagenda, stelt Parisa Aslani, professor aan de Universiteit van Sydney en een van de opstellers van het FIP-document over dit onderwerp. “Ongeacht of apothekers directe of indirecte patiëntenzorg verlenen, ze hebben allemaal een rol in het promoten van veilige en goede zorg”, aldus Aslani.  

De FIP verwerpt een cultuur van elkaar de schuld geven als zich medicatiefouten voordoen, omdat deze de schade voor patiënten voorkomt noch verzacht. Aslani: “We moeten van elkaar leren. We hebben patiëntveiligheid allemaal hoog in het vaandel staan, maar als het om medicatieveiligheid gaat nemen apothekers het voortouw.”  

Aslani wijst daarbij op de vele gemeenschappelijke uitdagingen waarvoor apothekers zich geplaatst zien, zoals de steeds ingewikkelder wordende medicijnen, polyfarmacie en “het verzekeren van optimale patiëntenzorg binnen een niet zelden gefragmenteerd zorgstelsel.”        

De good practice -studies naar de rol van apothekers bij medicatiebewaking zijn uitgevoerd in onder meer Nederland, Australië, Canada, Finland, India, Oman, Saoedi Arabië, Zuid-Afrika en de Verenigde Staten.

De deal met Janssen betreft het kopen van 200 miljoen vaccins initieel en een optie voor nog eens 200 miljoen. Onderdeel van de gesprekken met de farmaceut is de mogelijkheid om ook vaccins aan kwetsbare landen te doneren.

Het Joint Negotiation Team is namens de EU-lidstaten in gesprek met meerdere farmaceutische bedrijven, om de kansen te spreiden en snel over een werkend vaccin te kunnen beschikken zodra dit is ontwikkeld. In deze gesprekken maken de onderhandelaars prijsafspraken waarin betaalbaarheid en toegankelijkheid van het vaccin belangrijke uitgangspunten zijn. Nederland wordt bij de gesprekken met vaccinproducenten bijgestaan door onder anderen wetenschappelijke experts van het RIVM.

Eerder zijn gesprekken over het kopen van grote partijen coronavaccins succesvol afgerond met Astra Zeneca en het samenwerkingsverband van Sanofi Pasteur en GSK.

Nederlandse huisartsen schrijven weliswaar relatief weinig antibiotica voor, maar toch is er ook in Nederland ruimte voor verbetering, zegt het Nivel, dat uit eerder onderzoek concludeerde dat er tussen huisartsenpraktijken grote verschillen bestaan in het voorschrijven van antibiotica bij luchtweginfecties. Ook schrijven huisartsen vaak onterecht een antibioticum voor bij keelontsteking of een voorhoofdsholteontsteking.

Met de antibiotica-scan onderzoekt het Nivel, in samenwerking met de Universiteit Maastricht en het Instituut Verantwoord Medicijngebruik, op welke punten het voorschrijven van antibiotica in de huisartsenpraktijk en op de huisartsenpost afwijkt van de richtlijnen. Daarbij kijken de onderzoekers naar het voorschrijven bij verschillende diagnoses, naar doseringen en naar het voorschrijven aan verschillende risicogroepen.

De scan dient als basis voor verdere monitoring van knelpunten in het voorschrijven van antibiotica. Het Nivel maakt gebruik van gegevens van huisartsenpraktijken en huisartsenposten die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn.

Het onderling uitwisselen van geneesmiddelen tussen ziekenhuisapotheken is normaal niet toegestaan, maar de inspectie vindt het nu wel goed dat ziekenhuisapotheken hun anonieme voorraad remdesivir (Veklury) daarvoor gebruiken, als dat nodig is door de toename van patiënten met COVID-19.

Volgens IGJ zijn in sommige ziekenhuizen tekorten ontstaan, terwijl andere ziekenhuizen nog wel voldoende voorraad van de virusremmer hebben.

Enkele voorwaarden die de inspectie stelt aan het uitwisselen zijn: de vragende ziekenhuisapotheker moet een schriftelijk verzoek indienen, de ontvangst en verstrekking moet achteraf kunnen worden aangetoond, en ook de leverende ziekenhuisapotheker moet een sluitende administratie voeren.

Ook moeten de apothekers het vervoer van remdesivir zo organiseren dat de kwaliteit van het geneesmiddel geborgd is.

De beoordeling van het mRNA-coronavaccin BNT162b2 van Pfizer en BioNTech verloopt volgens een zogenaamde rolling review – een versnelde beoordeling –, waarbij een bedrijf informatie deelt met de CHMP van het Europese Medicijnagentschap (EMA) terwijl het klinische onderzoek nog in volle gang is.  

De CHMP heeft besloten tot deze versnelling op basis van voorlopige resultaten uit het laboratoriumonderzoek en de eerste klinische onderzoeken bij volwassenen. Het vaccin blijkt de productie van antilichamen en T-cellen (van het immuunsysteem) tegen het virus te stimuleren.

Naar verwachting volgen in de komende weken en maanden de resultaten van grootschalige klinische trials met duizenden deelnemers. In een versnelde beoordeling kunnen overigens nog geen conclusies worden getrokken over de veiligheid en werkzaamheid van het vaccin, benadrukt de CHMP.

Vermoeidheid is een van de meest voorkomende en invaliderende bijwerkingen van kanker en kankerbehandelingen: 80% van alle patiënten met kanker is tijdens de behandelingen in het eerste jaar na de diagnose ernstig vermoeid. Ruim 30% heeft daar veel langer last van, soms tot meer dan tien jaar na dato, schrijven de onderzoekers.

De Untire-app activeert gebruikers mentaal en fysiek, en helpt daarmee de vicieuze cirkel van vermoeidheid te doorbreken. Uit het onderzoek van het UMCG blijkt dat gebruikers van de app na twaalf weken significant minder vermoeidheidsklachten hebben en betere kwaliteit van leven ervaren. Patiënten die de app regelmatig gebruiken, boeken de meeste vooruitgang.

Van de achthonderd deelnemers aan het gerandomiseerd onderzoek met controlegroep heeft 60% alle kankerbehandelingen achter de rug. Bijna 10% van de deelnemers kreeg eerder professionele hulp voor het bestrijden van vermoeidheid.

Oefeningen

De Untire-app is ontwikkeld voor kankerpatiënten die vermoeid zijn, ongeacht geslacht, leeftijd, type kanker en behandelfase. De app biedt psycho-educatie, onder meer in de vorm van animaties, oefeningen voor het verhogen van de lichamelijke activiteit, ontspanningsoefeningen, het leren managen van energie en dagelijkse positieve tips. Ook is er een online community voor het uitwisselen van ervaringen. De app is beschikbaar in het Nederlands, Engels en Duits.

De Aletta Jacobs-leerstoelen worden eenmalig ingesteld om de benoeming van vrouwelijke hoogleraren te stimuleren. Lub-de Hooge is ziekenhuisapotheker en als assistent-professor verbonden aan de afdeling Klinische Farmacie en Farmacologie en de afdeling Nucleaire Geneeskunde en Moleculaire Beeldvorming van het Universitair Medisch Centrum Groningen. In de afgelopen jaren heeft zij een herkenbare eigen onderzoekslijn opgezet op het gebied van moleculaire beeldvorming in personalized medicine en geneesmiddelontwikkeling.

In 2010 won zij de Marie Curie Award en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) kende haar in 2019 de Huizinga Penning toe als blijk van erkenning voor haar wetenschappelijk werk.

De peiling is uitgevoerd onder meer dan 800 apotheekmedewerkers in zowel de openbare als ziekenhuisapotheek. Het betreft 268 apothekers, 410 assistenten en 150 overige medewerkers. Van alle ondervraagden is twee derde (67%) zeker van plan zich te laten inenten met een COVID-19-vaccin. Zo’n 21% weet het nog niet zeker en 12% wil zich op dit moment niet laten vaccineren. Apotheekmedewerkers in ziekenhuizen zijn iets vaker van plan zich te laten vaccineren (75%) dan die van openbare apotheken (67%). Onder apothekers blijkt de bereidheid tot vaccinatie met 85% het grootst, gevolgd door apothekersassistenten (58%).

Apothekers geven vaker aan vertrouwen te hebben in de veiligheid en effectiviteit van een vaccin, terwijl assistenten zich vaker zorgen maken over langetermijneffecten en zeggen nog te weinig informatie te hebben. De bereidheid van apothekers lijkt daarmee vergelijkbaar met die van artsen, terwijl apothekersassistenten meer bereid lijken dan verpleegkundigen.

Voorbeeldfunctie

Degenen die wel gevaccineerd willen worden zeggen dit vooral te doen om bij te dragen aan groepsimmuniteit (86%). Een aantal respondenten benoemt daarbij expliciet hun voorbeeldfunctie en de morele verplichting van zorgmedewerkers om te voorkomen dat (kwetsbare) patiënten besmet worden. Een andere belangrijke reden om ingeënt te willen worden is de overtuiging dat het vaccin veilig en effectief is (66%). Degenen die zeggen dat ze niet van plan zijn zich te laten vaccineren of nog twijfels hebben geven als belangrijkste reden onduidelijkheid over de langetermijnveiligheid (77%).

Het overgrote deel (70%) van de apotheekmedewerkers die zelf positief staan tegenover vaccinatie geven aan dat ze iedereen die opgeroepen wordt zich te vaccineren adviseren dat ook te doen. Degenen die zelf nog twijfelen over vaccinatie, of zelf nog niet gevaccineerd willen worden, geven liever geen advies over vaccinatie aan anderen (70%).

Vertrouwen

Enkele quotes van deelnemers aan de peiling: "Als apotheker laat ik graag zien dat ik vertrouwen heb in onze registratieprocedures en draag ik dat graag uit"; “Graag zo snel mogelijk om goede zorg te kunnen blijven verlenen" ;"Ik ben zwanger en vaccineer mij liever na de bevalling" ;"Dat hopelijk niet alleen bij de apotheek maar in heel Nederland de ernst van het virus ingezien wordt en mensen niet alleen aan zichzelf denken maar juist aan anderen en zich daarom allemaal WEL laten vaccineren”; " Medewerkers in de zorg hebben een morele verplichting zorg te dragen voor het voorkomen van overdragen van ziektes aan patiënten"; "Ik moedig iedereen absoluut aan dit te doen, maar uiteindelijk ligt de beslissing bij het individu."

AGEP is een vrij zeldzame huidreactie en kan ontstaan als allergische reactie op een geneesmiddel. Klachten zijn een rode huid, ontstekingen van de huid en koorts. Na stoppen met het geneesmiddel herstellen patiënten binnen een tot twee weken. Bupropion wordt gebruikt bij de behandeling van een depressie (Wellbutrin XR) of als hulpmiddel bij het stoppen met roken (Zyban). De melding van dermatoloog Bruijn heeft zowel in binnen- als buitenland tot diverse publicaties geleid.

Lareb benadrukt dat het melden van bijwerkingen door zorgverleners en patiënten essentieel blijft voor een goede geneesmiddelenbewaking.

De gerapporteerde genitale jeuk en tintelingen ontstonden direct na toediening van het geneesmiddel, ook bij herhaalde toediening, en verdwenen binnen enkele minuten. Klachten als tinteling, jeuk en irritatie van de vagina, tinteling van de anus en genitaliën werden door patiënten gemeld.

Lareb heeft het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op de hoogte gesteld van de meldingen. Dit college zal deze gevallen bespreken met het Europese netwerk en besluiten of de bijsluiter moet worden geüpdatet.

Het vaccin van AstraZeneca biedt 60% bescherming tegen COVID-19 bij volwassenen tot 55 jaar. Over de effectiviteit bij personen boven de 55 jaar zijn onvoldoende gegevens bekend, maar ook voor deze groep is enige werkzaamheid te verwachten, zegt het EMA. Dit vandaag goedgekeurde COVID-19-vaccin werkt op een andere manier dan de twee eerdere mRNA-vaccins. Het is een vectorvaccin dat bestaat uit een verkoudheidsvirus waarin een stukje coronavirus is ingebouwd.

“Het is mooi dat dit derde goedgekeurde vaccin op een andere manier werkt dan de twee eerder geregistreerde, dat biedt perspectief bij de bestrijding van de verschillende varianten van het virus”, aldus professor Ton de Boer, voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).

Tweede prik

Toediening vindt plaats op twee momenten: na de eerste prik volgt vier tot twaalf weken later een tweede prik. Het lijkt erop dat wanneer er meer tijd tussen de eerste en tweede prik zit, het vaccin dan beter werkt.
De studies die ten grondslag liggen aan de beoordeling van het 'Oxfordvaccin' zijn uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk en Brazilië. De studiepopulatie betrof bijna 11.000 personen. De bijwerkingen die optraden zijn vergelijkbaar met andere vaccinaties en over het algemeen mild en tijdelijk van aard.

Medewerkers die vaccineren waren deskundig, het registreren en de opvang na het vaccineren gebeurde zorgvuldig en er was oog voor het distributie- en koelingsproces. Tot die conclusie komen de inspecteurs die tussen 6 en 22 januari in totaal 11 GGD-vaccinatielocaties, 6 ziekenhuizen en 3 andere instellingen hebben bezocht.  De IGJ is vol lof over de zorgvuldigheid waarmee het hele vaccinatieproces in korte tijd uit de grond is gestampt, maar er zijn ook verbeterpunten. Zo werden tijdens de eerste ronde enkele vaccinflacons tussen ziekenhuizen getransporteerd vanwege tekort bij de één of overschot bij de ander. Ook bij dit transport dient de koude keten steeds geborgd en gelogd te zijn, benadrukt de inspectie.

Koelkast

Verder is het belangrijk tijdens de distributie naar verpleeghuizen en instellingen, en vervolgens naar de locaties en afdelingen, steeds te volgen waar de vaccins zijn en onder welke omstandigheden ze opgeslagen en vervoerd worden, aldus de IGJ. GGD-straten moeten de temperatuur bij de vaccins in de koelkast meten en ervoor zorgen dat de deur van de koelkast niet te vaak open hoeft. Verder adviseert de inspectie de GGD’s het alarm scherper in te stellen dan <2 en >8 C, zodat er bij alarmering wat meer speling is. Ook is het belangrijk dat de medisch verantwoordelijke in een GGD-straat het voor toediening gereed maken goed in de gaten houdt, door steekproefsgewijs mee te kijken. Ten slotte moeten de GGD-straten afspraken maken met het RIVM over eventueel gebruik van andere dan de meegeleverde naalden.

Observatie

Een aandachtspunt voor zorgaanbieders in verpleeghuizen en instellingen is het observeren van cliënten in de eerste vijftien minuten na vaccinatie. Sommige cliënten verblijven namelijk in hun eigen appartement, anderen in de huiskamers. Binnenkort starten de eerste locaties met de tweede vaccinatieronde. De inspectie zegt er vertrouwen in te hebben dat locaties die met de eerste of tweede ronde van vaccineren bezig zijn, dit zorgvuldig en veilig blijven uitvoeren, rekening houdend met de ervaringen die in het land zijn opgedaan.

Het symposium van het Pharmaeutical Care Network Europe (PCNE), waar de prijzen werden toegekend, vond dit jaar online plaats (van 3 tot 6 februari). Van de zeventig ingediende abstracts (uit Europa, de VS en Australië) werden de beste acht gepresenteerd.

Gordijn deed onderzoek naar de ervaringen van openbaar apothekers in Belfast met het verstrekken van sildenafil als OTC-middel. Met interviews bracht zij de barrières en succesfactoren voor deze zorg door apothekers in kaart. Met de opgedane inzichten kunnen ook openbaar apothekers in andere landen hun voordeel doen.
Met RACE, waar Visser onderzoek naar deed, worden de barrières die astmapatiënten ondervinden bij het gebruik van hun onderhoudsmedicatie inzichtelijk gemaakt. Het instrument is bedoeld als gesprekshulp voor apothekers.

Apotheker Teijgeler, in 1927 geboren in Vlaardingen, combineerde het voorzitterschap van het CBG jarenlang met de functie van Hoofdinspecteur van de Volksgezondheid. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan de onafhankelijke wetenschappelijke beoordeling van geneesmiddelen en gold ook als een van de grondleggers van het Europese beleid op dit gebied. Van 1982 tot 1988 was hij voorzitter van het eerste Europese Geneesmiddelencomité, de CPMP.

Oud-collega’s roemen hem om zijn gevoel voor diplomatie, grote inhoudelijke kennis en vriendelijke karakter, waardoor hij veel waardering oogstte onder mensen die met hem werkten. Ook na zijn afscheid bleef hij zeer geïnteresseerd in het werk van het CBG; op de jaarlijkse Collegedag was hij eregast.

Voorwaarde is wel dat de stapsgewijze medicatieafbouw gebeurt onder toezicht van een reumatoloog, om bij opvlamming van de ziekte direct te kunnen ingrijpen. Volgens dr. Elise van Mulligen, die deze week op het onderzoek promoveerde aan het Erasmus MC, is dat bij 60% van de patiënten het geval.

Voor haar onderzoek vergeleek Van Mulligen twee stapsgewijze afbouwstrategieën. Bij de eerste methode werd als eerste het klassieke reumamiddel – meestal methotrexaat – afgebouwd en daarna de biological, veelal de TNF-alfaremmer etanercept of adalimumab. Bij de tweede strategie was dit andersom.

“Uit het onderzoek kwam naar voren dat het niet uitmaakt waarmee je begint”, zegt Van Mulligen. “Omdat we naast medicijnkosten ook kijken naar kosten door werkverlies, vonden we geen verschil in kosteneffectiviteit vanuit maatschappelijk oogpunt. De voorkeur van de patiënt kan daarom leidend zijn. Heeft de patiënt een hekel aan prikken, dan kan de biological er het eerst af, en mocht hij bijvoorbeeld misselijk worden van methotrexaat, dan kan dat het eerst worden weggelaten.”

In de studie zagen de onderzoekers de patiënten om de drie maanden. Bij het eerste consult halveerde de dosering en bij het tweede kregen de patiënten een kwart. Na zes maanden waren zij volledig gestopt.

Monitoring vond onder meer plaats met de disease activity score (DAS), die al een verslechtering weergaf voordat de patiënt daadwerkelijk een opvlamming kreeg. “Een lichte verandering in de DAS-score zou bij de reumatoloog daarom moeten leiden tot verhoogde alertheid.”

Met het afbouwen van de medicatie van de ruim 160.000 patiënten met reumatoïde artritis in Nederland kunnen miljoenen euro’s worden bespaard, denkt Van Mulligen.

“Hoewel de werkdruk in het Erasmus MC ook extreem hoog is, voelen wij toch een morele plicht om ook daar te gaan helpen”, stelt Hugo van der Kuy, hoofd ziekenhuisapotheek van het Erasmus MC. De apotheek van het Rotterdamse ziekenhuis onderhoudt al jaren nauwe banden met de collega’s op Curaçao. “We hebben dagelijks contact”, zegt Van der Kuy. “Onlangs kreeg ik een zeer emotionele oproep van een van de ziekenhuisapothekers,  Zohreh Safipour. Ze zei dat de situatie totaal uit de hand liep en dat dringend hulp nodig was.”

Bleef het aantal coronabesmettingen aanvankelijk laag op het eiland, de afgelopen weken is de situatie dramatisch verslechterd. Dit komt door de zogeheten Britse variant, die besmettelijker is dan het oorspronkelijke virus. Ook heeft een deel van de bevolking zich tijdens de recente verkiezingscampagne niet of nauwelijks aan de coronaregels gehouden.

Om de toestroom van coronapatiënten te kunnen opvangen is naast het CMC ook het oude ziekenhuis weer in gebruik genomen. Van der Kuy: “Normaal gesproken zijn hier zo’n tien ic-bedden bezet, inmiddels beschikken ze over 44 ic-bedden en ze liggen allemaal vol.”

Laurent Favié, de ziekenhuisapotheker die naar Curaçao gaat, zal vooral op de ic worden ingezet. “Zijn belangrijkste taak wordt het ontzien van de verpleegkundigen op de intensive care”, aldus Van der Kuy. Favié, die ook in het Erasmus MC ic-apotheker is, blijft voor zes weken op het Caribische eiland.

Werkdruk

De twee apothekersassistenten gaan zich volgens Van der Kuy met echte ziekenhuiszorg bezighouden, zoals voor toediening gereed maken. “Ze moeten ervoor zorgen dat het dagelijks medicatieproces soepel verloopt. De assistenten op Curaçao zijn de huidige werkdruk en taken die ze nu op afdelingen moeten verrichten niet gewend.” 

Hoe lang de apothekersassistenten uit Nederland in de Caraïben blijven is nog onzeker. Van der Kuy: “Ze gaan in principe voor een maand, maar als blijkt dat de behoefte dan nog steeds groot is, zullen ze wat langer blijven.”

Saamhorigheidsgevoel

Ziekenhuisapotheker van het Erasmus MC Sarah Wilkes, net terug van een maand op Curaçao, omschrijft de situatie in het Curaçao Medical Center als heftig en intens. Tegelijkertijd zag ze een groot saamhorigheidsgevoel onder het personeel van de ziekenhuisapotheek. “Heel bewonderenswaardig. Zonder te klagen en met veel enthousiasme en positiviteit zet iedereen zijn schouders eronder.”

In korte tijd werden extra afdelingen ingericht, voorraden van essentiële geneesmiddelen aangelegd en bereidingen uitgevoerd. Omdat het eiland lange tijd met weinig besmettingen te maken had was er voldoende tijd om een en ander voor te bereiden. “De bereidingsprotocollen en lijsten van geneesmiddelen die besteld moesten worden lagen allemaal klaar”, zegt Wilkes.

Zelf nam zij dagdiensten en weekenddiensten over van collega’s in de apotheek, die zich vooral met coronazorg bezighielden, zodat ook de reguliere werkzaamheden konden doorgaan. “De hulp uit Nederland wordt zeer gewaardeerd. Het haalt de druk enigszins van de ketel.” Naast de ziekenhuisapothekers en apothekersassistenten van het Erasmus MC krijgt het CMC hulp van artsen uit onder meer Colombia en de Verenigde Staten en verpleegkundigen uit Nederland en de VS.

De verhoogde druk van de vloeistof in het oog door het gebruik van de Eylea 40 mg/ml (aflibercept-oplossing voor intravitreale injectie) komt ongeveer zeven keer vaker voor dan bij toediening met een Luer-lock-spuit gevuld met Eylea-oplossing voor injectie uit een injectieflacon. Het CBG adviseert daarom de injecties uitsluitend te laten uitvoeren  door zorgverleners die getraind zijn in het gebruik van Eylea voorgevulde spuit. 

Eylea voorgevulde spuit wordt gebruikt voor de behandeling van de volgende oogaandoeningen: neovasculaire (natte) leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) en verschillende vormen van visusverslechtering. Een intravitreale injectie is een injectie met een geneesmiddel in het glasachtig lichaam van het oog. Bayer heeft over dit onderwerp een Direct Healthcare Professional Communicatie (DHPC) verstuurd aan ziekenhuisapothekers, oogartsen en physician assistants.

Dat komt naar voren uit een studie van dr. Cindy Boer en dr. Joyce van Meurs, verbonden aan het Erasmus MC, die is gepubliceerd in Annals of the Rheumatic Disseases. Zij pleiten ervoor om VKA’s niet langer voor te schrijven aan patiënten die toch al een hoger risico hebben op artrose, bijvoorbeeld vanwege hun leeftijd of overgewicht.

Het duo maakte in eerste instantie gebruik van gegevens van de ERGO-studie, het bevolkingsonderzoek in Rotterdam-Ommoord, waaruit bleek dat mensen die VKA’s innemen een bijna 2,5 keer hoger risico hebben op artrose. In samenwerking met Amerikaanse collega’s vergeleken zij vervolgens VKA’s met andersoortige bloedverdunners. Daaruit kwam naar voren dat VKA-gebruikers met artrose veel vaker een knie- of heupprothese hebben. De artrose was bij hen dus vaker en sneller tot het ernstigste stadium gekomen.

Patiënten hebben het vaakst reacties op de injectieplaats gemeld, gevolgd door infectie en huidreactie, concludeert Lareb op basis van de definitieve resultaten van de Monitor biologische medicijnen 2017-2020. Infecties werden als meest belastend ervaren door patiënten.

Voor de monitor hebben tussen 2017 en 2020 in totaal 1382 patiënten uit negen ziekenhuizen vragenlijsten ingevuld. Patiënten met immuungemedieerde inflammatoire aandoeningen - zoals reumatoïde artritis, de ziekte van Crohn en psoriasis - kregen iedere twee maanden een online vragenlijst, waarin werd gevraagd naar het biologisch geneesmiddel dat zij gebruikten en of er bijwerkingen optraden.

Het gaat om onder meer de volgende geneesmiddelen: adalimumab (36%), etanercept (31%), infliximab (12%), ustekinumab (5%) en tocilizumab (4%).

De effectiviteit van monoklonale antistoffen is nog niet voldoende wetenschappelijk aangetoond, concludeert de SWAB, die zich sinds het begin van de pandemie over medicamenteuze behandelopties voor COVID-19-patiënten buigt.

Een ander bezwaar is dat therapie (tot nu toe) alleen intraveneus moet worden gegeven in het ziekenhuis, terwijl het juist zou worden ingezet bij patiënten die nog niet naar het ziekenhuis hoeven. Gezien de grote belasting op de ziekenhuiszorg is dat niet wenselijk, schrijft de SWAB in de aanpassing van de leidraad Medicamenteuze behandelopties bij patiënten met COVID-19.

Monoklonale antistoffen zijn op dit moment nog niet beschikbaar en in Europa nog niet officieel geregistreerd als geneesmiddel. 

De SWAB heeft de leidraad ontwikkeld in samenwerking met het Centrum Infectieziektenbestrijding (CIB), het expertiseteam Behandeling van de FMS, en de wetenschappelijke verenigingen van de ziekenhuisapothekers (NVZA), medisch microbiologen (NVMM), internisten (NIV/NVVI), intensivisten (NVIC), kinderartsen (NVK) en longartsen (NVALT).

Volgens de geneesmiddelenbewakingscommissie PRAC van het EMA wegen de voordelen van het vaccin nog steeds op tegen de risico’s. De commissie adviseert wel de bijsluiter en productinformatie aan te passen met een waarschuwing én bijwerking.

De PRAC stelde vast dat de stolselvorming voornamelijk optrad op ongebruikelijke plekken, zoals bloedproppen in de hersenen en buik in combinatie met een verlaagd aantal bloedplaatjes en bloedingen. Een mogelijke verklaring voor dit specifieke ziektebeeld is een reactie van het afweersysteem, wat ook wel gezien wordt bij patiënten die behandeld worden met heparine. Specifieke risicofactoren zijn nog niet vastgesteld, deze worden verder onderzocht.

Acht gevallen

In de Verenigde Staten zijn tot nu tot acht gevallen gemeld van ernstige, zeldzame verschijnselen van stolselvorming én een verlaagd aantal bloedplaatjes (trombocytopenie) na toediening van het Janssen-vaccin. Bij het merendeel van de meldingen betrof het vrouwen jonger dan 60 jaar die tot 21 dagen na vaccinatie symptomen ontwikkelden van cerebrale veneuze sinustrombose – een ernstige, zeldzame vorm van trombose waarbij er een bloedprop zit in de afvoerende bloedvaten van de hersenen – in combinatie met een verlaagd aantal bloedplaatjes. Eén persoon is overleden. In totaal zijn er in de Verenigde Staten tot 13 april ruim 7 miljoen mensen gevaccineerd met het Janssen-vaccin.

In de groep die is gevaccineerd met AstraZeneca (Vaxzevria) is het aantal meldingen van diep veneuze trombose en longembolie wel iets hoger dan verwacht. Maar het is niet bekend of  alles is gemeld, stelt Lareb. Het gaat om 224 meldingen van trombose of embolieën na vaccinatie met Pfizer/BioNTech (Comirnaty), 150 na AstraZeneca en 21 na het Moderna-vaccin. Bij vier meldingen is niet duidelijk om welk vaccin het ging. In de meldingen werd onder andere 82 keer longembolie genoemd, 62 keer diep veneuze trombose en in 127 gevallen ging het om een herseninfarct. Tot 14 april waren er ongeveer 2,5 miljoen vaccins Pfizer/BioNTech toegediend, 1 miljoen AstraZeneca en 300.000 Moderna.

Meer aandacht

Bij negen meldingen in dit overzicht gaat het om de combinatie van een laag aantal bloedplaatjes en trombose na het vaccin van AstraZeneca. Dit is de zeldzame bijwerking: Vaccine-induced Immune Thrombotic Thrombocytopenia (VITT). In de andere meldingen van trombose en embolieën werd geen laag aantal bloedplaatjes genoemd, dit zijn ‘gewone’ veel voorkomende vormen van trombose. Bij deze meldingen blijken geen duidelijke patronen te zien die wijzen op bijwerkingen. Trombose en longembolie komen jaarlijks voor bij ongeveer 1 op de 1000 mensen. Door aandacht voor de ernstige bijwerking bij het AstraZeneca-vaccin, is er hoge alertheid op trombose en embolieën. Volgens Lareb heeft dit mogelijk de motivatie om het vermoeden van bijwerkingen te melden verhoogd.

Meer onderzoek

Het aantal meldingen van diep veneuze trombose, longembolie en herseninfarct, dat optrad binnen twee weken na vaccinatie, is in de meeste gevallen niet hoger dan anders bij een vergelijkbaar aantal mensen verwacht kan worden. In de groep die AstraZeneca heeft gekregen, is het aantal meldingen van diep veneuze trombose en longembolie wel hoger dan de schatting van het aantal mensen dat hier normaal gesproken mee te maken krijgt. Bij de gemaakte vergelijkingen heeft Lareb gebruikt gemaakt van schattingen voor het normaal te verwachten aantal. Of alle gevallen van longembolie en trombose na een vaccinatie zijn gemeld, is niet bekend. Het aantal kan dus hoger liggen. Op basis van de meldingen is het nog niet mogelijk conclusies te trekken over een relatie met vaccinaties, concludeert Lareb, dat adviseert meer onderzoek te doen.

Niggebrugge-Mentink (zie foto), die de Opwijrda-prijs krijgt voor het artikel ‘Een kort hydratieschema leidt tot minder nefrotoxiciteit door cisplatine bij niet-kleincellig longcarcinoom (HYCIS-XL)’ is ziekenhuisapotheker apotheekbereidingen bij de Stichting Apotheek der Haarlemse Ziekenhuizen (SAHZ) in Haarlem. Zij studeerde af aan de Universiteit van Utrecht als apotheker en specialiseerde zich begin 2020 tot ziekenhuisapotheker in het Albert Schweitzer ziekenhuis en Amphia met de differentiatie oncologie.

De casuïstische mededeling ‘Verhoogd risico op een methotrexaatintoxicatie op oudere leeftijd’ van Vorstenbosch werd door een vakjury beoordeeld als de beste casus die het afgelopen jaar is gepubliceerd in het NPFO. Vorstenbosch is basisarts (ANIOS kinder-intensive care/intensive care) in het Elizabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). De prijswinnaars zijn vandaag officieel bekendgemaakt op het digitale PRISMA-symposium.

PRISMA-prijzen

Ook de winnaars van de  PRISMA-publicatieprijs 2020 en PRISMA-proefschriftprijs 2020, respectievelijk Bram Mertens en Rianne Weersink, zijn in het zonnetje gezet. Mertens werd bekroond voor zijn artikel 'Effect of multidose drug dispensing on the time in therapeutic range in patients using vitamin K antagonists: A randomized controlled trial' en Weersink voor haar onderzoek 'Medication Safety in patients with cirrhosis'.

De jury noemt Weersinks onderzoek “heel vernieuwend, waarvan de resultaten al veelvuldig in de praktijk worden toegepast”. Het artikel van Mertens, de beste wetenschappelijke internationaal peer-reviewed publicatie over farmaceutische praktijkonderzoek 2020, wordt geprezen “omdat het breed implementeren van de inzichten uit dit onderzoek voor veel patiënten de uitkomsten van behandeling substantieel kan verbeteren.”

Het PRISMA-bestuur ontving negen proefschriften (waarvan een uit België) en 29 internationale publicaties. Onder voorzitterschap van Katja Taxis hebben Jacqueline Hugtenburg, Matthijs Becker, Fatma Karapinar, Mette Heringa en Martina Teichert alle inzendingen beoordeeld. Hierbij keken zij naar de kwaliteit in methodologie van onderzoeksopzet en uitvoering, de validiteit van de getrokken conclusies, in hoeverre het onderzoek nieuwe kennis toevoegt en bijdraagt aan de maatschappelijke discussie en in hoeverre de resultaten van het onderzoek nuttig en toepasbaar zijn voor de farmaceutische praktijk.

Oprichter PW

De Opwijrda-prijs is vernoemd naar apotheker R.J. Opwijrda uit Nijmegen, die in 1864 het Pharmaceutisch Weekblad oprichtte en ruim 25 jaar hoofdredacteur was. Peter de Smet was vanaf 1979 wetenschappelijk medewerker en hoofd van het KNMP Geneesmiddelen Informatie Centrum, en daarna hoofd onderzoek Farmaceutische Patiëntenzorg. Van 2001 tot 2018 was hij ook bijzonder hoogleraar Kwaliteit Farmaceutische Patiëntenzorg aan de Radboud Universiteit.

(Een%2Bkort%2Bhydratieschema%2Bleidt%2Btot%2Bminder%2Bnefrotoxiciteit%2Bdoor%2Bcisplatine%2Bbij%2Bniet-kleincellig%2Blongcarcinoom%2B%2528HYCIS-XL%2529%29%2C)

 (Verhoogd%2Brisico%2Bop%2Been%2Bmethotrexaatintoxicatie%2Bop%2Boudere%2Bleeftijd%25E2%2580%2599%2B%29+)

Behandelaars hebben nu twee mogelijkheden om te voorkomen dat patiënten een terugval krijgen na herstel van een depressie: antidepressiva blijven slikken of een psychologische interventie. De meest onderzochte interventies PCT en MBCT bestaan uit acht sessies in acht weken. PCT richt zich op het onderzoeken van denkpatronen, het activeren van een positief gevoel en het maken van een preventieplan. Bij MBCT wordt een bepaalde vorm van meditatie geoefend. Beide interventies reduceren het risico op terugval aanzienlijk, blijkt onder meer uit de resultaten van de meta-analyse van Bockting en Breedvelt, gepubliceerd in JAMA Psychiatry.

Dat er alternatieven zijn voor antidepressiva voor mensen met terugkerende depressies en restklachten is volgens Bockting van groot belang “voor de (inter)nationale richtlijnen voor de behandeling van mensen die langdurig antidepressiva slikken, maar een sterke wens hebben om af te bouwen”.

De huidige behandelrichtlijnen geven aan dat patiënten met een hoog risico op terugval langdurig antidepressiva moeten blijven slikken. Deze mensen hebben meestal al vaker een terugval gehad of hebben al vanaf jonge leeftijd last van een depressie. Niet eerder is onderzocht of patiënten ongeacht deze risicofactoren toch medicatie kunnen afbouwen.

Meer dan een miljoen mensen in Nederland slikken antidepressiva, velen om na herstel van een depressie een terugval te voorkomen.

Vooral reizigers die Zuidoost-Azië hebben bezocht importeren multiresistente bacteriën, waaronder soorten die resistentie hebben opgebouwd tegen vrijwel elk type antibiotica. De resultaten zijn vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Genome Medicine.

Een team van wetenschappers van de Universiteit Maastricht en Washington University onderzocht het spijsverteringsstelsel van 190 Nederlandse reizigers op de aanwezigheid van antibioticaresistente (AMR) genen. Ze namen poepmonsters van reizigers voor en na hun reis.

De onderzoekers zagen niet alleen een toename aan hoeveelheid en diversiteit van AMR-genen in deze monsters, maar ook risicovolle genen die zelfs resistent zijn tegen laatste-redmiddel-antibiotica. Zes van de tien geïdentificeerde risicovolle AMR-genen werden alleen na de reis in de darmen aangetroffen. Zoals het MCR-1-gen dat resistentie verleent tegen colistine, een laatste redmiddel voor infecties als longontsteking en meningitis. De onderzoekers vonden het MCR-1-gen voornamelijk in het darmmicrobioom van mensen die uit Zuidoost-Azië terugkeerden.

Blaasontsteking

“In Nederland is het risico op een infectie met multiresistente bacteriën relatief klein”, zegt onderzoeksleider John Penders, verbonden aan de afdeling Medische Microbiologie van de Universiteit Maastricht. “Het is echter belangrijk om rekening te houden met resistentie wanneer iemand toevallig een infectie, zoals een blaasontsteking, ontwikkelt kort na terugkomst van een verre reis. Zeker wanneer het een risicogebied betrof.”

Het onderzoek naar AMR-genen in het darmmicrobioom van Nederlandse reizigers is onderdeel van de grootschalige COMBAT-studie, een samenwerking tussen de Universiteit Maastricht en Ease Travel Clinic & Health Support, het Erasmus MC en Travel Clinic Erasmus MC en het Amsterdam UMC en Tropencentrum Amsterdam UMC.

Dat de ziekenhuizen niet in de rode cijfers terechtkwamen, zoals vorig jaar nog werd gevreesd, is onder meer te danken aan de compensatie voor de coronazorg die zij ontvingen en een subsidie voor de zorgbonus, die zijn opgeteld bij de omzet.
Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs onderzochten de cijfers van vijf academische, dertig algemene en twee categorale ziekenhuizen. Hieruit blijkt dat in 2020 sprake was van een daling in klinische opnamen van 14,5%  en een daling van 22,1% in eerste poliklinische bezoeken.
Ook het aantal bedden daalde, met 4,1% naar een totaal van 20.991 bedden. Ondanks minder productie nam de omzet van de ziekenhuizen juist toe, met 5,5% tot € 18,6 miljard. De winst bleef gelijk. De universitaire medische centra deden het volgens de onderzoekers iets minder goed dan de algemene ziekenhuizen; één ziekenhuis rapporteerde rode cijfers.

Hoger ziekteverzuim
Zoals verwacht nam het ziekteverzuim toe: van 5,3% (2019) naar 5,6% in 2020. Dit is de sterkste toename van het verzuim in negen jaar. De totale personeelskosten stegen vorig jaar met 7,4%. De patiënt- en bewonersgebonden kosten namen toe met 3,9% (behandelingen, medicijnen en verzorging) De hoge uitgaven voor de relatief dure en intensieve zorg voor COVID-patiënten werden deels gecompenseerd doordat kosten daalden omdat minder patiënten werden behandeld.

De minister wil dat de Europese weesgeneesmiddelenwetgeving wordt aangescherpt om dergelijke situaties in de toekomst te voorkomen. Op dit moment wordt deze wetgeving herzien. Van Ark heeft er begrip voor dat fabrikanten bij de status van weesgeneesmiddel gedurende een bepaalde periode marktexclusiviteit krijgen, omdat de kosten voor een medicijn voor een kleine groep patiënten terugverdiend moeten worden. “Maar deze regels zijn niet bedoeld om lange tijd excessief hoge prijzen in rekening te kunnen brengen voor geneesmiddelen die al jaren bekend zijn.”
Zorginstituut Nederland (ZIN) verkent op dit moment of het haalbaar is om in een vroeg stadium dit soort ontwikkelingen te signaleren. Samen met onderzoekers van het Amsterdam UMC ontwikkelde  het ZIN een rekenmodel om reële prijzen te kunnen berekenen voor oude medicijnen die opnieuw op de markt komen als weesgeneesmiddel.
Van Ark noemt het rekenmodel nuttig om in de discussie met fabrikanten te kunnen bepalen of de gevraagde prijs voor een geneesmiddel in verhouding staat tot de gemaakte kosten en genomen risico’s. “Omdat het ontwikkeltraject niet uitgebreid is en de kosten relatief eenvoudig te schatten zijn, is het mogelijk een dergelijk model te hanteren”, schrijft de minister.
Dit prijsmodel is volgens haar overigens niet bedoeld als vervanging van de prijsbepaling op basis van de meerwaarde van een geneesmiddel voor patiënt en maatschappij. Deze ‘value based’-benadering zal het ZIN  blijven toepassen. “De ‘cost based’-benadering wordt door het Zorginstituut gezien als bruikbaar voor een beperkt deel van de geneesmiddelen”, aldus Van Ark.

Het Zorginstituut adviseert om rilpivirine en cabotegravir op te nemen in het GVS op bijlage 1B van de Regeling Zorgverzekering.

De combinatie cabotegravir met rilpivirine is de eerste langwerkende intramusculaire hiv-1-behandelcombinatie. Deze is geïndiceerd voor de behandeling van een hiv-1-infectie bij volwassenen die virologische suppressie (hiv-1-RNA <50 kopieën/ml) vertonen op een stabiel antiretroviraal behandelschema. De combinatie dient één keer per twee maanden intramusculair toegediend te worden.

Volgens het Zorginstituut heeft de toenmalige minister van VWS op 30 maart 2000 al aangegeven dat alle antiretrovirale middelen voor de behandeling van een hiv-infectie in principe in aanmerking komen voor opname op bijlage 1B van de Regeling Zorgverzekering. Voor deze producten is geen farmaco-economische evaluatie vereist.

Blokhuis neemt hiermee het advies over van de Gezondheidsraad. De raad verwacht dat door het nieuwe toedieningsbeleid twee tot vijf gevallen van late vitamine K-bloedingen per jaar voorkomen kunnen worden ten opzichte van het huidige toedieningsbeleid.

De Gezondheidsraad constateerde enkele jaren geleden dat het huidige beleid niet het beoogde effect heeft. Alle zuigelingen krijgen na de geboorte oraal vitamine K toegediend. Een tekort aan deze vitamine kan namelijk leiden tot ernstige bloedingen, bijvoorbeeld in de hersenen. Borstgevoede zuigelingen met een verstoorde vetopname nemen vitamine K echter minder goed op. Om bloedingen te voorkomen adviseert de Gezondheidsraad daarom over te gaan op een andere toedieningsvorm: een eenmalige injectie.

“Voor de praktijk is het van belang dat voor de intramusculaire toediening en het oraal alternatief moet worden overgestapt naar een vitamine K-preparaat dat hiervoor geschikt en voldoende beschikbaar is”, schrijft Blokhuis in een brief aan de Tweede Kamer. Volgens de Gezondheidsraad is er in Nederland één middel beschikbaar dat aan de eisen voldoet: Konakion MM voor kinderen.

Het RIVM is gevraagd na de zomervakantie te beginnen met voorbereidingen en een en ander af te stemmen met betrokken (beroeps)organisaties. Naar verwachting zal de eerste injectie medio 2022 plaatsvinden. Voor (toekomstige) ouders wordt landelijk voorlichtingsmateriaal ontwikkeld.

Behandeling met monoklonale antistoffen is op individuele basis te overwegen bij patiënten die aan de volgende kenmerken voldoen: ambulant zijn (zonder actuele opname-indicatie), geen aantoonbare sero-immuniteit hebben (zonder meetbare antistofrespons op vaccinatie of ziekte) en een hoog risico hebben op een ernstig beloop van COVID-19 kort na het ontstaan van symptomen.
Vanwege ontbrekende effectiviteitsdata uit gecontroleerde onderzoeken wordt niet positief geadviseerd over behandeling met monoklonale antistoffen van opgenomen patiënten met een (persisterende) SARS-CoV-2-infectie met blijvende positieve PCR-testen ten gevolge van een onderliggende ernstige immuunstoornis.
De gepubliceerde data over mogelijk voordeel van budesonide-inhalatie bij ambulante patiënten zijn volgens de SWAB te beperkt qua patiëntaantallen (inclusief subgroepen) en effect om dit nu als behandeladvies te kunnen opnemen. Inhalatiecorticosteroïden hoeven niet gestaakt te worden na start van symptomen van COVID-19 bij patiënten die een onderhoudsbehandeling hebben vanwege onderliggend longlijden, omdat geen sprake lijkt van een negatieve invloed op het beloop van de ziekte.

“Specialisten worden met dit advies de verkeerde kant opgeduwd”, zegt Pierre Bet, ziekenhuisapotheker van het Amsterdam UMC, die samen met twee gynaecologen van hetzelfde ziekenhuis en een leverspecialist van het Radboudumc bezwaar maakt tegen het EMA-advies. “Als je naar de hele klinische praktijk kijkt en een afweging moet maken, moet je niet alleen denken vanuit het geneesmiddel, zoals het EMA doet. Dat is een strategie die de gezondheidszorg niet bevordert. Want aan chirurgie, waarop het EMA de nadruk legt, zijn meer risico’s verbonden, zoals ernstige complicaties en sterfte.”

Helemaal verbieden

De Pharmacovigilance Risk Assessment Committee (PRAC) van het EMA onderzocht vorig jaar gevallen van ernstige leverschade na gebruik van ulipristal 5 mg (Esmya), dat in die periode van de markt werd gehaald. Conclusie was dat het onmogelijk was specifieke patiënten aan te wijzen die het meeste risico liepen, of maatregelen voor te stellen die de risico’s zouden verkleinen.

De PRAC adviseerde daarom het geneesmiddel maar helemaal te verbieden in de EU. EMA’s Committee for Medicinal Products for Human Use (CHMP) onderkende de gevaren voor de lever, maar vond een totaalverbod te ver gaan. Het eindadvies luidde daarom dat ulipristal op de markt blijft voor de behandeling van vrouwen die geen operatie kunnen ondergaan of bij wie chirurgie niet heeft gewerkt. In mei was het middel weer beschikbaar.  

Psychologische problemen

Bet vindt het onbegrijpelijk dat het EMA zo gefocust is op leverschade bij ulipristal terwijl andere geneesmiddelen met een veel groter risico zonder enige restrictie voorgeschreven mogen worden. “Het gebruik van het middel is ook veel prettiger voor patiënten met ernstige symptomen. Verwijder je de hele baarmoeder, dan is het mortaliteitsrisico veel groter. Bovendien kan dit flinke psychologische problemen opleveren”, aldus Bet.

In een studie onderzocht hij samen met zijn collega’s het gebruik van ulipristal en publiceerde de uitkomsten in het Britisch Journal of Clinical Pharmacology. “Als je dit middel langdurig inzet kun je patiënten behandelen tot de overgang, wanneer de klachten verdwijnen en je de therapie kunt afbouwen.” Uit de studie blijkt verder dat de kans op een ernstige leveraandoening 1,5 op 100.000 patiënten is en de kans op fatale leverschade 0,1 op 100.000 patiënten.  

Hormoonproductie

Volgens Bet zijn er nog wel andere geneesmiddelen om myomen mee te behandelen, zoals gonadoreline-agonisten (GnRHA’s) die de hele geslachtshormoonproductie platleggen, maar zijn de directe en lange termijnbijwerkingen (cardiovasculair) dan nog veel ernstiger.

Referentie: Risk-efficacy balance of ulipristal acetate compared to surgical alternatives. Middelkoop MA, Bet PM, Drenth JPH, Huirne JAF, Hehenkamp WJK. Br J Clin Pharmacol. 2020 Dec 19. doi: 10.1111/bcp.14708. Online ahead of print. PMID: 33341097

Voor geneesmiddelen die door CYP2D6 gemetaboliseerd worden kan hierdoor veel nauwkeuriger worden voorspeld welke dosering een patiënt nodig heeft voor een optimale behandeling. Veelbelovend voor de toekomst van farmacogenetica, noemt apotheker en onderzoeker Maaike van der Lee deze uitkomst.  

“De toepassing van een continue schaal in farmacogenetica is vrij nieuw”, zegt Van der Lee, werkzaam bij de afdeling Klinische Farmacie en Toxicologie van het LUMC. “Voor zover wij weten is dit slechts één keer eerder uitgevoerd met behulp van in vitro data. Onze huidige studie is de eerste studie die klinische data gebruikt om een dusdanig model te ontwikkelen en te valideren.”

Een van de belangrijkste genen in farmacogenetica is het CYP2D6-gen welke codeert voor het CYP2D6-enzym. CYP2D6 is betrokken bij het metabolisme van 20-30% van de veel voorgeschreven medicatie.  

Door sequencing van het CYP2D6-gen konden in deze studie naast de meest voorkomende varianten ook zeldzame varianten worden meegenomen bij het voorspellen van de CYP2D-fenotypes.  Hierdoor kan aanzienlijk meer variabiliteit in enzymactiviteit worden verklaard.

Tamoxifen-gebruikers

In deze studie, waar naast het LUMC ook het Catharina ziekenhuis in Eindhoven, het UZ Leuven en het Karolinska institutet in Stockholm bij betrokken waren, is gekeken naar een cohort van 561 individuen die tamoxifen (een CYP2D6-substraat) gebruikt hebben. De omzetting van tamoxifen is gebruikt als maat voor CYP2D6-enzymactiviteit (specifiek de omzetting van desmethyltamoxifen in endoxifen).

In het cohort van 561 individuen kon het conventionele categoriale model 54% van de CYP2D6-activiteit verklaren, het neurale netwerk 79%. “Dit is een aanzienlijke verbetering van de verklaarde variabiliteit”, aldus Van der Lee.

(Maaike van der Lee’s artikel Toward predicting CYP2D6-mediated variable drug response from CYP2D6 gene sequencing data is te vinden op:https://stm.sciencemag.org/content/13/603/eabf3637 )

Ondansetron is in de tweede lijn al veilig effectief gebleken bij kinderen met acute gastro-enteritis. Het overgeven wordt minder, de orale rehydratie therapie (ORT) verbetert en het aantal ziekenhuisopnames vermindert. De praktische waarde in de eerste lijn was echter nooit onderzocht.

Acute gastro-enteritis komt veel voor bij jonge kinderen en kan gepaard gaan met uitdroging. Zo’n 5% van de huisartsenconsulten bij jonge kinderen gaat over deze klachten. Van deze kinderen wordt 8% doorverwezen naar de tweede lijn, en van hen worden er jaarlijks 8000 opgenomen in het ziekenhuis. ORT kan het aantal ziekenhuisopnames in principe verminderen, maar is door het braken vaak niet effectief.

Het Groningse onderzoek laat zien dat na inname van ondansetron het braken minder werd, maar toch kon niet worden aangetoond dat de ORT daadwerkelijk verbeterde of dat er minder doorverwijzingen naar de tweede lijn waren. Wel werd duidelijk dat kinderen die met ondansetron behandeld waren, minder vaak voor dezelfde klachten opnieuw naar de huisarts kwamen.

Werkingsmechanisme

Ondansetron is een Selectieve 5HT3(serotonine)-receptorantagonist. Het exacte werkingsmechanisme is niet bekend. Wel zijn er suggesties dat door blokkade van de 5HT3-receptoren in het maagdarmkanaal en het perifere en centrale zenuwstelsel de braakreflex vermindert. Ondansetron is beschikbaar als injectievloeistof, tablet, zetpil (Zofran), stroop (Zofran) en smelttablet (Zofran Zydis).

“Ik vind het nog steeds een eer om als Collegevoorzitter bij te dragen aan meer vertrouwen in geneesmiddelen. Want dat is waar het CBG, door beoordeling en bewaking van werkzaamheid, risico’s en kwaliteit van geneesmiddelen, elke dag aan werkt", aldus De Boer.
Volgens hem is tijdens zijn eerste termijn veel zichtbaarder geworden dat het CBG er alles aan doet om het vertrouwen in medicijnen te vergroten. “We traden de laatste jaren al meer naar buiten. Maar mede dankzij de coronapandemie kwam dat in een stroomversnelling. Doelbewust hebben we gewerkt aan toegankelijkere informatie.” 
De Boer (1955) is arts, epidemioloog en klinisch farmacoloog. Sinds 2001 is hij hoogleraar Grondslagen van de Farmacotherapie aan de Universiteit Utrecht. Voor zijn aantreden als Collegevoorzitter was hij ook onderwijsdirecteur van de Apothekersopleiding en hoofd van het departement Farmaceutische Wetenschappen van de UU. Hij is nog steeds als parttime hoogleraar verbonden aan de universiteit.

“De afgelopen tijd heb ik veel last van nekproblemen gehad. Op doktersadvies neem ik nu zes weken verplicht rust”, schrijf Van Ark op LinkedIn. “Ik hoop in september genoeg hersteld te zijn om weer aan het werk te kunnen.”
Het grootste deel van haar taken wordt overgenomen door staatssecretaris Blokhuis, alleen de werkzaamheden die betrekking hebben op de ontwikkelingen rondom het coronavirus worden uitgevoerd door minister De Jonge.

Dat vanaf nu de uitslag binnen 24 uur beschikbaar is heeft direct te maken met de snel toenemende vraag naar CYP2C19-bepalingen, zegt Ron van Schaik, professor Farmacogenetica en hoofd van de afdeling Klinische Chemie van het Erasmus MC. “De relevantie van genotypering is opgenomen in twee Europese richtlijnen Cardiologie, waardoor niet alleen het aantal aanvragen toeneemt, maar ook de wens om snel te kunnen beschikken over de genotyperingsresultaten." Van Schaik verwacht dat het gebruik van CYP2C19-genotypering voor clopidogrel ook in een nieuwe richtlijn voor neurologieatiënten wordt opgenomen. 

De richtlijnen Cardiologie waar Van Schaik op doelt zijn afkomstig van de European Society of Cardiology.

De wereldwijde tekorten zijn te wijten aan productieproblemen bij de fabrikant in de Verenigde Staten, de enige in de wereld die dit middel maakt. Het bedrijf verwacht dat het in het eerste kwartaal van 2022 weer beschikbaar is, zo melden de IGJ, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap.

De resterende voorraad in Nederland is ontoereikend voor de ongeveer zevenhonderd patiënten die dit geneesmiddel nodig hebben. Pogingen om Visudyne via een alternatieve route aan te kopen zijn vooralsnog niet succesvol gebleken. Omdat het een wereldwijd tekort betreft, houdt iedereen zijn nog resterende voorraad vast.

Het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap heeft een procedure opgesteld voor oogartsen om de Visudyne die nog beschikbaar is zo goed en eerlijk mogelijk te benutten, schrijft staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, Ankie Broekers-Knol namens de staatssecretaris van VWS in een brief aan de Tweede Kamer. “Zo worden patiënten die dit middel nodig hebben in de gegeven omstandigheden zo goed mogelijk geholpen.” 

Broekers-Knol moet tot haar spijt vaststellen dat “de kans uiterst gering is dat patiënten een beter behandelperspectief kan worden geboden eerder dan dat de productie van Visudyne weer wordt hervat”.

De richtlijnen voor de behandeling van recidiverende urineweginfecties maken op dit moment geen onderscheid qua dosering nitrofurantoïne. Zowel 50 mg als 100mg kunnen dagelijks profylactisch gebruikt worden. Conform de richtlijnen zou het middel niet langer dan 12 maanden voorgeschreven mogen worden. Dit vanwege de weliswaar zeldzame, maar ernstige bijwerkingen: polyneuropathie (soms irreversibel) en pulmonair syndroom, wat kan leiden tot irreversibele fibrose.
Doordat een dagelijkse dosis van 50 mg leidt tot een lagere cumulatieve dosis dan dagelijkse dosis van 100 mg, wordt er verondersteld dat de dosering van 50mg veiliger is
Het Nederlands onderzoek, waaraan is deelgenomen door onder meer het Universitair Medisch Centrum Utrecht en het Amsterdam UMC, vergeleek de werkzaamheid en veiligheid van beide doseringen. Conclusie was dat ze even effectief zijn.
Urineweginfecties komen vaak voor bij vrouwen. In een gemiddelde huisartsenpraktijk is de incidentie 124 vrouwen per 1000 patiënten per jaar.  Een deel van deze urineweginfecties is recidiverend.

Met behulp van data uit de Europese farmacovigilantie-database onderzocht het Bijwerkingencentrum Lareb 32 meldingen van een verlaagde bloedglucose bij het gebruik van baricitinib en tofacitinib. Bij deze meldingen werd baricitinib of tofacitinib in het merendeel van de gevallen gebruikt voor reumatoïde artritis. Bij de patiënten was DM als comorbiditeit vastgesteld.

Bij alle meldingen was sprake van een verlaging van het bloedglucose. Bij 65% van de meldingen voor baricitinib was sprake van hypoglykemie, voor tofacitinib was dat 40%.

Op basis van de verlaging van het bloedglucose moest in sommige gevallen de diabetesmedicatie worden verlaagd. Ook was het soms nodig de diabetesmedicatie weer te verhogen na staken van de behandeling met baricitinib of tofacitinib. Artsen dienen dan ook alert te zijn op deze bijwerking bij het voorschrijven of staken van baricitinib of tofacitinib wanneer sprake is van DM als comorbiditeit.

JAK-remmers als baricitinib of tofacitinib worden toegepast bij de behandeling van reumatoïde artritis en andere inflammatoire aandoeningen als artritis psoriatica, colitis ulcerosa en constitutioneel eczeem.

REGEN-COV, bestaande uit de twee monoklonale antilichamen casirivimab en imdevimab, wordt ingezet bij patiënten die zelf geen antistoffen hebben aangemaakt tegen het coronavirus. Ongeveer een op de drie mensen die vanwege COVID-19 in het ziekenhuis belandt, heeft nog geen antistoffen aangemaakt. Steeds vaker zijn dit mensen die immunosuppressiva gebruiken. Zelfs na volledige vaccinatie blijkt een deel van hen helemaal geen antistoffen te hebben aangemaakt. Zo kunnen zij, ondanks dat ze gevaccineerd zijn, toch nog ernstig ziek worden. 

De behandeling met REGEN-COV lijkt effectief. Zo blijkt uit een Britse studie dat de COVID-19-patiënten, die ten tijde van ziekenhuisopname helemaal geen antistoffen hadden aangemaakt, na behandeling met REGEN-COV gemiddeld vier dagen eerder het ziekenhuis konden verlaten. Ook was de mortaliteit in deze groep 6% lager.  

Ondanks dat de behandeling met REGEN-COV nog niet volledig is geregistreerd, heeft het European Medicines Agency (EMA) het wel goedgekeurd voor gebruik.

Prof. Dr. Bob Wilffert heeft zich sterk ingezet voor de verbinding tussen het fundamentele onderzoek binnen de farmacie en de toepassing in de klinische farmacotherapie. Hij genoot een wereldwijde reputatie op het gebied van farmacogenetica. Daarnaast was hij directeur van de masteropleiding farmacie en was hij ook aangesteld bij de afdeling Klinische Farmacie en Farmacologie van het UMCG. Van 2012 tot 2021 was hij voorzitter van de redactieraad van het Nederlands Platform voor Farmaceutisch Onderzoek (NPFO). 

Bij patiënten die vanwege COVID-19 in het ziekenhuis belanden, komen trombose en ontstekingen relatief vaak voor. Hierdoor wordt de kans op complicaties vergroot en daarmee neemt ook het risico op overlijden toe.

Vanwege de antitrombotische, ontstekingsremmende en mogelijk antivirale eigenschappen van heparines is onderzocht of behandeling met deze geneesmiddelgroep leidt tot een beter beloop. Het internationale onderzoek, met 2244 patiënten uit negen landen, vergeleek de heparinetherapie (n=1190) met een reguliere tromboprofylaxe (n=1054).

De conclusie is dat behandeling van niet-kritieke, opgenomen patiënten met heparines de overlevingskans vergroot en dat er minder cardiovasculaire of respiratoire ondersteuning nodig is in vergelijking met patiënten die de reguliere tromboprofylaxe krijgen.

Gebruik van lage doses colchicine verlaagt de kans op ernstige cardiovasculaire complicaties met ongeveer een derde en de kans op in-stent-restenose bij specifieke stents neemt met meer dan de helft af. Echter, de kans op niet-cardiovasculaire mortaliteit is anderhalf keer verhoogd.

Er is geen eenduidigheid over de kans op gastro-intestinale complicaties. Bij het afwegen van de kans op cardiovasculaire complicaties, in-stent-restenose en niet-cardiovasculaire mortaliteit komen onderzoekers tot de conclusie dat de algehele mortaliteit gelijk blijft.

Colchicine wordt zowel als aanvalsbehandeling als preventief toegepast bij jicht. Daarnaast wordt het preventief ingezet bij aanvallen van familiaire mediterrane koorts (FMF) en het ontwikkelen van amyloïdose. Off-label wordt het gebruikt bij acute of terugkerende pericarditis en secundaire preventie van coronaire hartziekten. Vanwege de smalle therapeutische breedte en mogelijke interacties is goede monitoring essentieel

Tafamidis heeft effect bij mensen met transthyretine-amyloïdose met cardiomyopathie (ATTR-CM), waarbij het hart niet goed functioneert door een afwijking van de eiwitten in het lichaam. Behandeling met het middel zorgt ervoor dat een patiënt minder snel achteruitgaat en de kans op overlijden minder groot is. Volgens het ZIN is de prijs van tafamidis echter zo hoog “dat vergoeding ten koste zou gaan van andere goede zorg in het basispakket”.

De jaarlijkse kosten per patiënt zijn € 122.552. Vergoeding vanuit het basispakket zou de samenleving jaarlijks € 172 tot € 421 miljoen kosten. Het zorginstituut concludeert dat daarom een korting van meer dan 50% nodig is. Het ZIN benadrukt ook dat tafamidis geen nieuw medicijn is; het wordt in een andere sterkte al vergoed voor een kleine patiëntengroep met andere ATTR-klachten. “Het is onwaarschijnlijk dat farmaceut Pfizer hoge investeringen heeft moeten doen om tafamidis op de markt te brengen voor ATTR-CM-patiënten”, aldus het zorginstituut.

Gepast gebruik

Naast afspraken over de kosten wil het ZIN ook dat afspraken worden gemaakt over gepast gebruik van tafamidis. Het is een voorwaarde om tafamidis alléén te vergoeden voor volwassen ATTR-CM-patiënten met een milde vorm van hartfalen (NYHA-klasse I of II). Daarnaast moet het volgens het zorginstituut bijvoorbeeld duidelijk zijn wanneer patiënten starten met het middel, maar ook wanneer het nodig is ermee te stoppen. Deze afspraken worden vastgelegd in een weesgeneesmiddelenarrangement.

Onbekende ziekte

ATTR-CM is een zeldzame ziekte die niet altijd door artsen wordt herkend. Onbekend is derhalve hoeveel mensen in Nederlands aan deze ziekte lijden. Het Zorginstituut Nederland schat dat in Nederland op dit moment 174 patiënten zijn met erfelijke ATTR-CM en 10.249 patiënten die ATTR-CM ontwikkelen.

Herman Allart werd op 9 januari 1940 geboren in Alphen aan den Rijn en ging, na in 1967 te zijn geslaagd voor het apothekersexamen in Leiden, als beherend apotheker werken in de plaatselijke familieapotheek. Apotheek Allart, die al ruim 215 jaar bestaat, kwam in 1970 in zijn bezit.
Allart was lange tijd lid van de KNMP-commissie Praktische Farmacie, de Laboratoriumcommissie en de Financiële Commissie. Bovendien was hij tien jaar lang voorzitter van het KNMP-departement Leiden. Buiten de branchevereniging was hij lid van het Medisch Tuchtcollege en de Centrale Medisch Pharmaceutische Commissie van de Ziekenfondsraad.
Ook werkte hij samen met de farmacieopleidingen in Leiden en Utrecht; zo was zijn apotheek stage-apotheek voor studenten en was hij lid van zowel de Leidse als Utrechtse examencommissie. "Stagiairs in je apotheek vormen de beste nascholing die je je kunt wensen. Ze houden je fris en alert", zei hij daar in 1995 zelf over in een artikel in het Pharmaceutisch Weekblad.
Binnen de farmacie stond Allart bekend als 'warme bakker', gezien zijn passie voor apotheekbereidingen. "In elke apotheek kan welk recept dan ook worden bereid. Dat is een unieke vaardigheid die niet mag verdwijnen", zei hij daarover in het PW.

Extra taken

Voor de toekomst verwachtte hij dat het takenpakket van de apotheker en zijn medewerkers alleen maar zwaarder zou worden. “Er komen meer taken bij en er gaat weinig af: apothekersassistenten en apothekers moeten meer tijd besteden aan cliënten, terwijl alle overige werkzaamheden gewoon doorgaan. Efficiënter werken zal niet genoeg blijken te zijn om die extra taken te kunnen onderbrengen.”
Allart zei te hopen dat apothekers, ondanks de dreiging van teruglopende inkomsten, de noodzaak van een ruime personele bezetting zouden inzien. “Op die manier kan de adviesrol die de apotheek opeist, worden waargemaakt.”
Tijdens de Algemene Vergadering van 10 oktober 1995 werd Allart voorgedragen om F. Grendel op te volgen als lid van het KNMP-hoofdbestuur.

Cladribine (Mavenclad) is sinds 2018 opgenomen in bijlage 1A en bijlage 2 van het Geneesmiddelvergoedingssysteem (GVS).

Na uitbreiding luiden de aangepaste bijlage 2-voorwaarden: uitsluitend voor een verzekerde van 18 jaar of ouder met zeer actieve RRMS gedefinieerd door twee of meer relapsen in het voorafgaande jaar bij therapie-naïeve patiënten; of die niet heeft gereageerd op een behandeling met ten minste één ziektemodificerend geneesmiddel (DMD) dat is geregistreerd voor de behandeling van MS.

Cladribine, een synthetisch purine-nucleoside die resistent is voor afbraak door het enzym adenosinedeaminase, is effectief tegen zowel rustende als actief delende lymfocyten en monocyten. De hoeveelheid autoreactieve B- en T-lymfocyten, die een rol spelen bij de pathogenese van MS, worden door het middel verminderd. Daarnaast neemt het aantal laesies in de hersenen minder snel toe, waardoor de neurodegeneratie wordt vertraagd.  

Naast orale toediening (Mavenclad) is cladribine parenteraal toepasbaar bij haarcelleukemie en B-cel chronische lymfatische leukemie (CLL).

Roxadustat (Evrenzo) kan worden ingezet bij de behandeling van volwassenen met symptomatische anemie bij chronische nierschade en is beschikbaar in tabletvorm in vijf sterktes: 20, 50, 70, 100 en 150 mg.

Het advies van het ZIN betreft opname in bijlage 1B van het GVS. In deze bijlage staan geneesmiddelen die niet onderling vervangbaar zijn en geen vergoedingslimiet hebben. Vanwege de orale toedieningsvorm van Evrenzo is het niet onderling vervangbaar met de vergelijkbare middelen darbepoëtine alfa, methoxypolyethyleenglycolepoëtine bèta en epoëtine, die parenteraal worden ingezet.

Roxadustat is het derde geneesmiddel dat is beoordeeld in het kader van de pilot ‘Parallelle Procedures College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)-ZIN’. Dit initiatief van het ministerie van VWS moet ervoor zorgen dat innovatieve geneesmiddelen sneller beschikbaar zijn voor patiënten. Normaal beoordeelt het CBG eerst of een middel wordt geregistreerd en adviseert het ZIN pas daarna of het ook wordt vergoed binnen het basispakket. In de pilot lopen deze procedures parallel.

Het inzetten van bumetanide blijkt bij een deel van de kinderen met autisme effectief. Bij autisme is er sprake van een onder- of overprikkeld brein, waardoor de prikkelbalans niet optimaal is. Doordat bumetanide de chloorconcentratie in de hersencellen vermindert, kan de prikkelbalans worden verbeterd.

Met behulp van een elektro-encefalogram (EEG), waarbij de hersenactiviteit elektrisch wordt gemeten, en patiëntgegevens ontwikkelden de onderzoekers een algoritme dat het mogelijk maakt om te voorspellen of bumetanide bij een specifieke patiënt effectief zal zijn. Hierdoor is het mogelijk om kinderen met autisme op maat te behandelen.

Het voordeel van bumetanide ten opzichte van antipsychotica en methylfenidaat is het gunstigere bijwerkingenprofiel.

Scopolaminebutyl wordt off-label ingezet bij terminale patiënten die reutelen. Bij reutelen is sprake van een luidruchtige ademhaling, die wordt veroorzaakt door slijm in de luchtwegen. Reutelen is één van de tekenen voor naderend overlijden.

Ondanks dat scopolaminebutyl in de praktijk wordt ingezet wanneer er al klachten zijn, is nooit aangetoond dat het reutelen vermindert. Scopolaminebutyl zorgt voor een verminderde aanmaak van slijm, maar heeft geen invloed op het slijm dat al aanwezig is en het reutelen veroorzaakt.

Dit was aanleiding voor onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum om te bestuderen of preventieve toediening van scopolaminebutyl effectief zou zijn om reutelen te voorkomen. Daaruit bleek dat reutelen werd voorkomen bij de helft van de mensen na preventieve toediening van het medicijn; de toediening werd gestart wanneer de stervensfase was vastgesteld. In vergelijking met de placebogroep traden bijwerkingen niet vaker op.

In de meta-analyse, gebaseerd op 192 studies, werd gekeken naar het effect van verschillende NSAID’s, paracetamol en opioïden op pijn en functieverlies bij artrose van de knie en heup. Ook het vroegtijdig staken van de behandeling door bijwerkingen werd meegenomen als uitkomstmaat. 

Dagelijks 60 mg etoricoxib en 150 mg diclofenac bleken het meest effectief. De kans op vroegtijdig staken van diclofenac vanwege bijwerkingen bleek wel groter te zijn. Vanwege de bijwerkingen die gepaard gaan met het gebruik van opioïden, was de verhouding tussen vermindering van de pijn en het staken van de behandeling bij deze pijnstillers het minst gunstig. Paracetamol scoorde het minst op pijnreductie.

De onderzoekers hebben hun meest recente meta-analyse gepubliceerd in het British Medical Journal (BMJ). Een eerdere meta-analyse uit 2017 verscheen in The Lancet.

Een toenemend aantal hiv-patiënten krijgt antiretrovirale combinatietherapie (cART). Vaak bestaat deze therapie uit toediening van drie werkzame stoffen in één tablet: single-tablet regimen (STR). Uit het onderzoek kwam naar voren dat meer dan de helft van de patiënten bereid was twee tabletten in te nemen (two-tablet regimen: TTR) in plaats van één tablet. De kwaliteit van leven en tevredenheid over de behandeling was gelijk.

In het SPLIT-onderzoek werden 283 hiv-patiënten geïncludeerd uit Radboudumc, Amsterdam UMC locatie AMC, Rijnstate, Isala klinieken en OLVG. Zij gebruikten de cART-middelen Triumeq (dolutegravir/​abacavir/​lamivudine), Atripla (emtricitabine/​tenofovirdisoproxil/​efavirenz) of Eviplera (emtricitabine/​tenofovirdisoproxil/​rilpivirine). Er werd gekeken naar patiëntacceptatie, therapietrouw, tevredenheid en kostenbesparing.

Met dit onderzoek won Piter Oosterhof de posterprijs tijdens de OLVG-wetenschapsweek.

Het onderzoek werd uitgevoerd bij ongevaccineerde volwassen COVID-19-patiënten die niet waren opgenomen in het ziekenhuis en tenminste één onderliggende aandoening hadden, waardoor ze een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van ernstige COVID-19. Van de 385 mensen die molnupiravir kregen, belandde uiteindelijk 7,3% in het ziekenhuis en geen van hen overleed. Van de placebogroep, bestaande uit 377 mensen, belandde 14,1% in het ziekenhuis van wie acht stierven.

Bijwerkingen

Voor de behandeling kregen de patiënten tweemaal daags 800 mg molnupiravir gedurende vijf dagen. Ze moesten zo snel mogelijk na het stellen van de diagnose en binnen vijf dagen na het ontstaan van de eerste klachten, starten met hun medicatie. De meest voorkomende bijwerkingen die tijdens en binnen veertien dagen na de laatste inname werden gemeld zijn diarree, misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn.Het gebruik van molnupiravir wordt ontraden bij zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger kunnen worden. Voor de laatste groep is het advies om tijdens de behandeling tot vier dagen na de laatste inname voor effectieve anticonceptie te zorgen. Omdat niet bekend is of het middel overgaat in de moedermelk, mogen vrouwen tijdens tot vier dagen na de laatste inname geen borstvoeding geven.

Registratie

Het antivirale middel zorgt voor mutaties in het RNA van SARS-CoV-2, het virus dat COVID-19 veroorzaakt. Dit remt de replicatie van SARS-CoV-2.
De CHMP heeft een positief advies gegeven over molnupiravir (Lagevrio van Merck Sharp & Dohme, MSD) voor de behandeling van COVID-19. EU-lidstaten kunnen dit advies meenemen in hun beslissing over het gebruik van dit middel op nationaal niveau. De definitieve registratie van het middel volgt na een uitgebreidere rolling review van het Europees Geneesmiddelen Agentschap EMA.

In totaal namen meer dan 1400 mensen deel aan het onderzoek. Het waren allen ongevaccineerde volwassen COVID-19-patiënten die niet waren opgenomen in het ziekenhuis en tenminste één onderliggende aandoening hadden, waardoor ze een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van ernstige COVID-19. Van de 709 mensen die molnupiravir kregen, belandde uiteindelijk 6,8% in het ziekenhuis en één van hen overleed. Van de placebogroep, bestaande uit 699 mensen, belandde 9,7% in het ziekenhuis van wie negen stierven. Molnupiravir zorgt dus voor een relatieve risicoreductie van 30%. Eerdere berichtgeving gaf aan dat dit percentage 48% zou zijn.
Voor de behandeling kregen de patiënten tweemaal daags 800 mg molnupiravir gedurende vijf dagen. Ze moesten zo snel mogelijk na het stellen van de diagnose en binnen vijf dagen na het ontstaan van de eerste klachten, starten met hun medicatie.  De meest voorkomende bijwerkingen die tijdens en binnen veertien dagen na de laatste inname werden gemeld zijn diarree, misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn.

Zwangere vrouwen

Het gebruik van molnupiravir wordt ontraden bij zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger kunnen worden. Voor de laatste groep is het advies om tijdens de behandeling tot vier dagen na de laatste inname voor effectieve anticonceptie te zorgen. Omdat niet bekend is of het middel overgaat in de moedermelk, mogen vrouwen tijdens tot vier dagen na de laatste inname geen borstvoeding geven.

Registratie

Het antivirale middel zorgt voor mutaties in het RNA van SARS-CoV-2, het virus dat COVID-19 veroorzaakt. Dit remt de replicatie van SARS-CoV-2.
De CHMP heeft een positief advies gegeven over molnupiravir (Lagevrio van Merck Sharp & Dohme, MSD) voor de behandeling van COVID-19. EU-lidstaten kunnen dit advies meenemen in hun beslissing over het gebruik van dit middel op nationaal niveau. De definitieve registratie van het middel volgt na een uitgebreidere rolling review van het Europees Geneesmiddel Agentschap EMA.

Vooral het gebruik van β-blokkers en tricyclische antidepressiva leidt vaak tot orthostatische hypotensie. Ook bij centraal werkende antihypertensiva, α-blokkers, tweede generatie antipsychotica en SGLT-2-remmers werd de bijwerking significant vaker gemeld. De onderzoekers vonden geen verhoogd risico bij  ACE-remmers, angiotensine-2-antagonisten, calciumantagonisten en SSRI’s.

Orthostatische hypotensie is een veel voorkomende bijwerking die bij meer dan 250 medicijnen is beschreven. De verlaagde bloeddruk resulteert in cerebrale hypoperfusie, die wordt gelinkt aan een verhoogd risico op cognitieve stoornissen, beroertes, vallen en een verhoogde mortaliteit.

Voor de interpretatie van het onderzoek is het belangrijk te weten dat in veel studies ouderen werden uitgesloten van deelname. Bij hen kan de bijwerking, mede door polyfarmacie ernstiger zijn. Frequente bloeddrukmetingen zijn bij hen van belang.

De meta-analyse is gebaseerd op 69 gerandomiseerde studies. In totaal zijn 27.079 patiënten geïncludeerd.

Donald Robert Alexander Uges (1947-2021) was een markant persoon en icoon in het veld van de toxicologie. Hij werd geboren in Arnhem, als zoon van een apotheker en apothekersassistent, en ging na zijn middelbare school farmacie studeren in Groningen. Niet omdat dit zijn voorkeur had maar omdat na enig deduceren, maar ook reduceren van wat hij wilde studeren, de farmacie overbleef. Daar heeft hij zich vol voor ingezet, resulterend in een professionele carrière met vele hoogtepunten.

Nadat Donald in 1973 afstudeerde en de KNMP-prijs kreeg kon hij – dit was geregeld door prof. Huizinga, zoals hij zelf aangaf – zijn militaire dienst vervullen in het Militair Hospitaal in Utrecht waar hij naast de ziekenhuisfarmacie de eerste kennismaking had met de klinische toxicologie onder prof. Van Heijst en prof. Sangster.

In 1974 kwam Donald in het AZG bij prof. Huizinga in opleiding tot ziekenhuisapotheker. Deze opleiding rondde hij af in 1976. Ondertussen was hij ook al hoofd van het apotheeklaboratorium geworden. In 1982 promoveerde Donald op het onderwerp 4-Aminopyridine, Clinical Pharmaceutical, Pharmacological and Toxicological Aspects bij Huizinga.

Hij is van 1984 tot 1995 plaatsvervangend hoofd en tot 1997 hoofd geweest van de apotheek. Daarna heeft hij zich weer volledig gestort op het laboratorium en de toxicologie en in 1998 is hij benoemd tot hoogleraar Klinische en Forensische Toxicologie. Het lab heeft hij, samen met zijn team, uitgebouwd tot één van de meest vooraanstaande labs in de wereld op het gebied van de ziekenhuisfarmacie en toxicologie.

Nationaal en internationaal is Donald ook zeer actief geweest. Lidmaatschap van de analytische werkgroep (later de Commissie Analyse en Toxicologie) van de NVZA, bestuurslid en voorzitter van de KKGT en verantwoordelijk voor het programma Toxicologie en lid van het IATDMCT en The International Association of Forensic Toxicologists. Belangrijk hoogtepunt was de organisatie van het TIAFT-congres in 1988 in Groningen. Sinds 1981 had hij de permanente beëdiging als forensisch deskundige aan het Hof van Justitie te Leeuwarden en was als forensisch toxicoloog ingeschreven in het Landelijk Register Gerechtelijk Deskundigen en het Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen.

Leermeester

Donald was een leermeester voor velen en een zeer begenadigd docent. Eén van de founding fathers, samen met Aalt van Dijk en Ido Dijkhuis, van de cursus Klinische toxicologie. Elke ziekenhuisapotheker in opleiding volgde deze cursus. Hij wist via onderwijs en onderzoek vele studenten vanuit verschillende disciplines enthousiast te maken voor de ziekenhuisfarmacie en toxicologie. De titel van zijn oratie was niet voor niets Perfect als moordenaar of als toxicoloog; een zaak van doseren of doceren’.

Al deze inspanningen hebben geresulteerd in vele erkenningen en prijzen, waaronder een Koninklijke Onderscheiding, de Jan Glerum Award voor educatie in de ziekenhuisfarmacie, de Irvine Sunshine Award for Outstanding Contribution to Clinicial Toxicology van de IATDMCT en erelid KKGT en KNPSV.

Tomeloze inzet

Donald heeft aan dit alles op zijn eigen wijze invulling gegeven: tomeloze inzet, gedreven, gedurfd, met flair, de publiciteit en confrontatie niet schuwend, altijd eerlijk, open en loyaal.

Met Donald was er altijd wat te beleven. De ziekenhuisfarmacie, in het bijzonder de toxicologie, heeft veel aan Donald te danken.

November 2021; Jos Kosterink, Daan Touw, Eric Franssen

Het onderzoek is uitgevoerd bij ongevaccineerde volwassen COVID-19-patiënten die niet waren opgenomen in het ziekenhuis en tenminste één onderliggende aandoening hadden, waardoor ze een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van ernstige COVID-19 . Van de 607 mensen die Paxlovid kregen, belandde uiteindelijk 1,0% in het ziekenhuis en geen van hen overleed. Van de placebogroep, bestaande uit 612 mensen, belandde 6,7% in het ziekenhuis, van wie er tien overleden.
Voor de behandeling kregen de patiënten gedurende vijf dagen twee maal daags PF-07321332 en ritonavir als afzonderlijke tabletten. De tabletten moesten samen worden ingenomen. Patiënten  moesten zo snel mogelijk na het stellen van de diagnose en binnen vijf dagen na het ontstaan van de eerste klachten starten met hun medicatie. De meest voorkomende bijwerkingen die tijdens de behandeling en binnen vierendertig dagen na de laatste inname werden gemeld zijn dysgeusie (smaakstoornis), diarree en braken.
Van Paxlovid is bekend dat het interacties heeft met andere geneesmiddelen. Het mag niet worden gebruikt door patiënten met ernstig verminderde nier- of leverfunctie. Bij zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger kunnen worden en geen anticonceptie gebruiken wordt het gebruik ontraden. Hoge doses zouden de groei van de foetus kunnen beïnvloeden. Het geven van borstvoeding moet tijdens de behandeling worden onderbroken.

Vertraagde afbraak

PF-07321332 blokkeert de activiteit van een enzym dat SARS-CoV-2, het virus dat COVID-19 veroorzaakt, nodig heeft om zich te vermenigvuldigen. De proteaseremmer ritonavir zorgt voor een vertraagde afbraak van PF-07321332, waardoor het langer in het lichaam blijft.

EU-lidstaten kunnen het CHMP-advies meenemen in hun beslissing over het gebruik van deze coronapil op nationaal niveau. De definitieve registratie van het middel volgt na een uitgebreidere ‘rolling review’ van het EMA.

Door het preferentiebeleid voor kortwerkende insulines, dat sinds 1 januari 2021 wordt gehanteerd, moesten sommige verzekerden noodgedwongen overstappen van Novorapid naar insuline aspart van Sanofi. Ondanks dat de werkzame stof hetzelfde is, bleek de overstap te zorgen voor zowel verlaagde als verhoogde bloedsuikerspiegels. In sommige gevallen bleef het effect van de insuline uit. 

In totaal ontving het bijwerkingencentrum 34 meldingen naar aanleiding van de merkenwissel.

De fabrikant Sanofi is zich bewust van mogelijke schommelingen en meldt dit in de bijsluiter van het product.

Volgens Farma ter Verantwoording heeft AbbVie onrechtmatig gehandeld door misbruik te maken van haar economische marktpositie. “Hierdoor heeft AbbVie haar verantwoordelijkheden op het gebied van mensenrechten verzaakt en ook het Nederlandse Burgerlijk Wetboek geschonden”, meent Wilbert Bannenberg, voorzitter van Farma ter Verantwoording.
De stichting berekende dat de omzet van Humira alleen al in Nederland tussen 2004 en 2020 2,37 miljard euro bedroeg. Wereldwijd was de omzet in die periode ruim 150 miljard euro. Doordat het geneesmiddel breed inzetbaar is (reumatoïde artritis, de ziekte van Crohn, ernstige psoriasis en andere ontstekingsziekten) wordt het ook wel “het Zwitserse zakmes onder de geneesmiddelen” genoemd. Het geldt tevens als een van de best verkopende geneesmiddelen ter wereld.

Levensjaren

Farma ter Verantwoording stelt dat de farmaceut prijzen mag vaststellen die haar winst opleveren voor het op de markt brengen van een geneesmiddel, maar dat die prijzen wel eerlijk moeten zijn. De door de stichting berekende “buitensporige winst” van 1 miljard euro vertaalt zich volgens haar in ongeveer 12.000 “verloren” levensjaren in goede gezondheid (Quality Adjusted Life Years) die anders met dat geld hadden kunnen worden gefinancierd.
Abbvie laat in een reactie weten de brief van Farma ter Verantwoording te hebben ontvangen en deze momenteel te bestuderen.

Paxlovid is het eerste orale antivirale geneesmiddel dat in de EU wordt aanbevolen voor de behandeling van COVID-19. Daarnaast is het 't eerste medicijn dat thuisbehandeling mogelijk maakt.
Het middel is bedoeld voor coronapatiënten die geen extra zuurstof krijgen en risico lopen op ernstig ziekteverloop. De behandeling moet binnen vijf dagen na het begin van COVID-19-symptomen worden gestart. Gedurende een periode van vijf dagen moet de patiënt om de twaalf uur twee tabletten nirmatrelvir (PF-07321332 ) en één tablet ritonavir samen innemen.
Uit studies is gebleken dat het de kans op ziekenhuisopname en sterfte door COVID-19 verkleint. De onderzoeken zijn gebaseerd op de deltavariant van het virus, maar de verwachting is dat het ook bij andere varianten, zoals omikron, effectief zal zijn.

De bijwerkingen zijn in het algemeen relatief mild. Zo werden verandering van smaak, hoofdpijn, diarree, overgeven, spierpijn en een hogere bloeddruk gemeld.

Van Paxlovid is bekend dat het interacties heeft met andere geneesmiddelen. Bij zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger kunnen worden en geen anticonceptie gebruiken wordt het gebruik ontraden. Hoge doses zouden de groei van de foetus kunnen beïnvloeden. Het geven van borstvoeding moet tijdens de behandeling worden onderbroken.

Nirmatrelvir (PF-07321332) blokkeert de activiteit van een enzym dat SARS-CoV-2, het virus dat COVID-19 veroorzaakt, nodig heeft om zich te vermenigvuldigen. De proteaseremmer ritonavir zorgt voor een vertraagde afbraak van nirmatrelvir (PF-07321332), waardoor het langer in het lichaam blijft.

CNV en FNV vinden het eindbod van € 55 bruto per maand vanaf 1 mei 2022 en een tweede verhoging van € 50 bruto per maand per 1 januari 2023 te mager. Dat komt overeen met een salarisverhoging van 3,6-6,1%, afhankelijk van de schaal, gedurende de looptijd van de cao.

Volgens de werkgeversorganisaties Associatie van Ketenapotheken (ASKA) en Werkgeversvereniging Zelfstandige Openbare Apothekers (WZOA) kunnen apothekers niet meer loonsverhoging betalen zolang de zorgverzekeraars de ‘overheidsbijdrage in de loonontwikkeling’ (OVA) niet meenemen in de apotheekcontracten. “Apothekers willen wel meer bieden, maar de zorgverzekeraars houden de hand op de knip”, stelt apotheker en WZOA-onderhandelaar Diederik Bolhuis, die benadrukt dat de vakbonden hun achterban wel juist moeten informeren over de problemen met de OVA. “Verder is de pensioenpremie in 2021 met 2% is gestegen, en dit jaar met meer dan 2%. Dat kan niet los worden gezien van de salarisontwikkeling.”

De OVA is al jaren een strijdpunt rond deze cao: in 2019 schreven vakbonden en werkgevers gezamenlijk aan de minister dat zorgverzekeraars de apotheektarieven niet verhogen met de OVA. Inmiddels zien de werkgevers een mogelijke doorbraak, vertelt apotheker Arend Bouma van de ASKA. “We hebben goede hoop dat de Nederlandse Zorgautoriteit en de zorgverzekeraars het uitbetalen van OVA-gelden binnenkort mogelijk maken. Wij gaan deze bijdrage dan een-op-een uitbetalen.”

Zorgbonus

Volgens FNV en CNV betalen apothekers structureel geen marktconform salaris, maar de werkgevers spreken dat tegen. Ook zouden veel apothekersassistenten overstappen naar een ziekenhuis, omdat ze daar € 90 extra per maand verdienen. Volgens ASKA en WZOA kunnen de ziekenhuis-cao en de cao Apotheken niet worden vergeleken omdat de ziekenhuizen de OVA wel uitbetalen.

Uit hun ledenraadpleging concluderen FNV en CNV dat apotheekmedewerkers zich niet gewaardeerd voelen, onder meer omdat ze geen zorgbonus hebben ontvangen. Maar veel apothekers hebben deze bonus wél aangevraagd, stellen de werkgevers, die benadrukken alleen iets te kunnen doen aan de onvrede als de meldingen daarover kwantificeerbaar zijn. “Maar als we de bonden daar om vragen, geven ze niet thuis. Daarbij ervaren medewerkers ook agressie, maar dat kunnen we helaas niet oplossen aan de cao-tafel”, aldus Bouma.

Transparantie

ASKA en WZOA geven verder aan in de komende tijd het SBA-onderzoek naar duurzame inzetbaarheid te willen onderzoeken. Ondertussen heeft de sector nog geen nieuwe cao Apotheken, terwijl de krapte op de arbeidsmarkt groot is. Volgens de vakbonden moeten de werkgevers nu met een beter loonbod komen, maar die zeggen concrete input nodig te hebben van de apotheekmedewerkers. “We willen graag weer in gesprek”, benadrukt Bolhuis, “maar dan verwachten we wel meer transparantie van de bonden.”

Op dit moment is er nog geen nieuw overleg gepland tussen de cao-partijen.

Het middel was al op de markt voor de behandeling van volwassenen met inoperabel of gemetastaseerde gastro-intestinale stromale tumoren (GIST) met platelet-derived growth factor-receptor α (PDGFRα) D842V-mutatie. Door de uitbreiding kan het nu ook worden toegepast bij de behandeling van geavanceerde systemische mastocytose (AdvSM). Bij mastocytose is er sprake van een toename in abnormale mestcellen.

Avapritinib is geïndiceerd als monotherapie voor de behandeling van volwassenen met agressieve systemische mastocytose (ASM), systemische mastocytose met een geassocieerd hematologisch neoplasma (SM-AHN) of mestcelleukemie (MCL), nadat tenminste één vorm van systemische therapie is geprobeerd.

Het middel was al beschikbaar als filmomhulde tabletten in de sterkte van 100, 200 en 300 mg. De sterktes 25 en 50 mg zijn nu ook goed gekeurd door de CHMP.

In de dubbelblinde, placebogecontroleerde cross-over studie werden 110 mensen met een hoge bloeddruk geïncludeerd. Een deel van hen kreeg gedurende twee weken vier keer per dag 1 gram paracetamol, terwijl de anderen een placebo innamen. Na deze periode werd een wash out periode van twee weken ingelast. Vervolgens bepaalden de onderzoekers de verandering in de gemiddelde bloeddruk overdag.
Bij de deelnemers die paracetamol hadden ingenomen, bleek die systolische bloeddruk (bovendruk) met 4,7 mm HG te zijn verhoogd in vergelijking met degenen die een placebo kregen. De paracetamolinname was ook van invloed op de diastolische bloeddruk (onderdruk). Deze bleek in vergelijking met de placebogroep met 1,6 mm Hg te zijn toegenomen.
Volgens de onderzoekers rijzen er twijfels over de veiligheid van regelmatig gebruik van het medicijn bij deze patiëntengroep vanwege het verhoogd cardiovasculair risico.

Jouke de Jong was daarnaast onder meer voorzitter van de Friese Apothekers Vereniging (FAV) en persapotheker. Sinds 2014 was hij ook raadslid in de gemeenteraad van Smallingerland voor de ChristenUnie. Samen met collega’s Adriaan Berentsen en Michel Pais richtte hij in 2009 de Pharmium Apotheekgroep op, met vier vestigingen in Drachten en een in Gorredijk, die in de jaren daarna werd uitgebouwd tot een vooruitstrevend farmaciebedrijf.

“Jouke was een innoverende en ondernemende apotheker”, zegt Adriaan Barentsen. “Kan het ook anders, beter en efficiënter, die houding was kenmerkend voor hem. Zo kon hij zich enorm opwinden over de vele bureaucratische regeltjes, en hij heeft zich daarom steeds ingezet voor minder administratieve lasten.”

Het andere denkkader van De Jong, zoals Barentsen het omschrijft, leidde tot een groot aantal vernieuwingen in het Noorden. Zo stond hij mede aan de wieg van het eerste anderhalvelijnscentrum in Nederland, opgezet in Drachten en ontwikkelde hij samen met zijn broer speciale software om papierloos te kunnen werken in de apotheek.

Zorg en logistiek

In het Pharmaceutisch Weekblad vertelde hij vijf jaar geleden dat laatstgenoemd initiatief voortkwam uit zijn grote ergernis over de grote hoeveelheden papier en toner die in de apotheek werden verbruikt. Door de ontwikkelde software hoefde geen enkel recept meer uitgeprint te worden. In 2018 besloot hij samen met zijn Pharmium-collega’s als een van de eerste en weinige apothekersgroepen in Nederland om zorg en logistiek te scheiden.

“We zullen zijn tomeloze energie, bevlogenheid en creatieve ideeën waarmee hij de openbare farmacie op de kaart zette altijd blijven herinneren”, aldus Barentsen. “Het gedachtegoed van Pharmium en de positieve kijk van Jouke op nieuwe ontwikkelingen zetten we samen met al onze medewerkers voort.”  

Op dit moment mogen alleen artsen van abortusklinieken en ziekenhuizen de pil voorschrijven die afbreking van zwangerschappen tot negen weken mogelijk maakt. Doel van deze initiatiefwet is om ook huisartsen deze bevoegdheid te geven, zodat vrouwen de mogelijkheid krijgen met hulp van een  vertrouwde zorgverlener hun zwangerschap af te breken.  

Zwangerschap tot negen weken kan medicamenteus worden afgebroken door eenmalige inname van mifepriston oraal, gevolgd door misoprostol oraal of vaginaal een aantal uren later.

De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) kunnen zich vinden in het voorstel om de zwangerschapsafbreking met de ‘abortuspil’ voor huisartsen wettelijk mogelijk te maken. In 2016 oordeelde het NHG al dat huisartsen, mits zij daartoe bekwaam zijn, in staat zijn om abortusmedicatie veilig en effectief te kunnen verstrekken. Wel zijn de huisartsen van mening dat de verstrekking van de ‘abortuspil’ niet onder het ‘basisaanbod’, maar onder ‘bijzonder aanbod’ zou moeten vallen. In de praktijk betekent dit dat huisartsen zelf de afweging mogen maken of ze de medicatie voor zwangerschapsafbreking willen voorschrijven. 

In 2020 werden in totaal 31.364 zwangerschappen afgebroken tot 24 weken zwangerschapsduur. In 31% van de gevallen ging het om een puur medicamenteuze beëindiging. Bij 61% werd een combinatie van een medicamenteuze en instrumentele behandeling ingezet.

Binnenkort zal de Tweede Kamer opnieuw debatteren over de initiatiefwet en zullen de leden erover stemmen. Daarna zal de wet besproken worden in de Eerste Kamer.

De onderzoekers beoordeelden in hun vervolgonderzoek, de CounterCOVID-studie, de overlijdenskans op lange termijn. In totaal werden 385 ernstig zieke coronapatiënten geïncludeerd. Gedurende tien dagen kreeg een deel van hen dagelijks 400mg imatinib, met een startdosering van 800mg op de eerste dag. De anderen kregen een placebo.

De patiënten werden negentig dagen gevolgd. De onderzoekers vonden dat de kans op overlijden in de groep die imatinib kreeg 52% lager is dan in de placebogroep. Ook bleek de imatinibgroep in de eerste twee weken minder zware kunstmatige beademing nodig te hebben en eerder in staat te zijn weer zelfstandig zuurstof op te nemen. De uitkomsten van de studie zijn gepubliceerd in The Lancet Respiratory Medicine.

Vaatlekkage

De tyrosinekinaseremmer wordt al enige tijd ingezet bij de behandeling van COVID-19-patiënten.Uit eerder onderzoek bleek dat patiënten met ernstige complicaties die imatinib kregen, korter beademing nodig hadden en minder lang op de intensive care lagen. 

Bij ernstig zieke coronapatiënten zijn de allerkleinste bloedvaten in de longen beschadigd. Hierdoor  kunnen zij het vocht in het bloed niet goed vasthouden, met als gevolg dat er vocht lekt naar longblaasjes en de opname van zuurstof wordt verstoord. Imatinib remt de vaatlekkage.

“Overdag doe ik er alles aan om onze collega’s te ondersteunen, ’s nachts loop ik met een kalashnikov rond om de stad te helpen verdedigen”, zegt AUPC-voorzitter Oleg Klimov telefonisch vanuit de Oekraïense hoofdstad Kiev.

Zijn organisatie vertegenwoordigt ruim vijfduizend apothekers, werkzaam in openbare apotheken, ziekenhuizen, industrie en andere instanties. Volgens Klimov is in deze tijd van oorlog de apotheek nog altijd de meest toegankelijke plek waar mensen terecht kunnen voor eerste hulp. “De missie van onze leden is nog steeds iedereen zo goed mogelijk te helpen, al dragen apothekers nu wel een kogelvrij vest over hun witte jas.”

In de meeste gebombardeerde steden zagen apotheken zich echter genoodzaakt de deuren te sluiten, vanwege schade of gebrek aan personeel.  
Het grote tekort aan medicijnen in apotheken wordt volgens Klimov vooral veroorzaakt door de constante beschietingen van voertuigen, waardoor het voor groothandels vrijwel onmogelijk is de apotheken te bevoorraden.  

Veilige transportroutes

De internationale apothekersvereniging FIP heeft uit solidariteit met de collega’s in Oekraïne opgeroepen veilige transportroutes in te stellen zodat geneesmiddelen en medische apparatuur bij iedereen die ze hard nodig hebben terecht kunnen komen.

FIP geeft ook gehoor aan de oproep van de AUPC om hulpgoederen te sturen. Dit gebeurt op basis van een lijst die is samengesteld door het ministerie van Volksgezondheid van Oekraïne. “FIP blijft zich inzetten voor onze collega’s in Oekraïne zodat de toegang tot farmaceutische zorg voor alle inwoners gewaarborgd blijft”, aldus een verklaring van de internationale apothekersvereniging.

De PRAC heeft in totaal 21 gevallen beoordeeld die wereldwijd zijn gemeld, waaronder tien gevallen van ontstekingen die beperkt waren tot alleen de huid. Voor de meeste van de tien gevallen werd geen andere voor de hand liggend verklaring gevonden. Acht van deze gevallen deden zich kort na toediening van het vaccin voor. Hoe vaak deze bijwerking voorkomt in de praktijk is niet bekend.

De ontsteking van bloedvaten kan leiden tot uitslag, puntige of platte, rode vlekken onder het huidoppervlak en blauwe plekken.

Tot nu toe heeft Bijwerkingencentrum Lareb drie meldingen ontvangen van cutane vaculitis na een vaccinatie met Janssen, op basis van ongeveer 860.000 gezette vaccins.

Op 31 december 2021 waren wereldwijd ongeveer 42,5 miljoen prikken met het coronavaccin van Janssen gezet.

Op dit moment mogen alleen artsen van abortusklinieken en ziekenhuizen de pil voorschrijven die afbreking van zwangerschappen tot negen weken mogelijk maakt. Doel van deze initiatiefwet is om ook huisartsen deze bevoegdheid te geven, zodat vrouwen de mogelijkheid krijgen met hulp van een  vertrouwde zorgverlener hun zwangerschap af te breken. 

Zwangerschap tot negen weken kan medicamenteus worden afgebroken door eenmalige inname van mifepriston oraal, gevolgd door misoprostol oraal of vaginaal een aantal uren later. De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) kunnen zich vinden in het voorstel om de zwangerschapsafbreking met de ‘abortuspil’ voor huisartsen wettelijk mogelijk te maken. In 2016 oordeelde het NHG al dat huisartsen, mits zij daartoe bekwaam zijn, in staat zijn om abortusmedicatie veilig en effectief te kunnen verstrekken. Wel zijn de huisartsen van mening dat de verstrekking van de ‘abortuspil’ niet onder het ‘basisaanbod’, maar onder ‘bijzonder aanbod’ zou moeten vallen. In de praktijk betekent dit dat huisartsen zelf de afweging mogen maken of ze de medicatie voor zwangerschapsafbreking willen voorschrijven. Volgens de LHV lopen de meningen van huisartsen over het wel of niet willen voorschrijven uiteen.

Eerste Kamer

De Tweede Kamer stemde ook in met het amendement om de wet iedere zeven jaar te evalueren. De motie om het effect op klinieken te monitoren en ervoor te zorgen dat abortuszorg in Nederland toegankelijk blijft, werd eveneens gesteund. Of er ook in de Eerste Kamer, die het wetsvoorstel binnenkort behandelt, een meerderheid is, is nog onduidelijk. De meeste partijen zien medisch-ethische kwesties als ‘vrije kwestie’. Dit houdt in dat Kamerleden hun eigen afweging mogen maken.

In de SPICE-III-studie vergeleken onderzoekers het effect van dexmedetomidine op de mortaliteit door alle oorzaken met het effect van de standaardzorg bij 3904 volwassen ic-patiënten die beademing nodig hadden. De studie liet geen verschil zien in de totale 90-dagen-mortaliteit tussen dexmedetomidine en de sedativa propofol en midazolam. Wel toonden de onderzoekers bij het middel een verhoogd risico aan op overlijden van volwassenen jonger dan 65 jaar.

Dexmedetomidine (Dexdor) is goedgekeurd voor ‘lichte sedatie’. Dit houdt in dat de patiënt wakker kan blijven en in staat is om te reageren op verbale prikkels voor diagnostische en chirurgische procedures.

Het middel, een selectieve α₂-agonist, heeft een sedatief effect door remming van de locus coeruleus, de overwegend noradrenerge nucleus in de hersenstam. Daarnaast heeft het een sympathicolytisch effect door vermindering van de afgifte van noradrenaline in sympathische zenuwuiteinden. Ook heeft het analgetische en anesthetische eigenschappen.

Het advies aan zorgverleners is om deze bevindingen af te wegen tegen het klinische voordeel.

In zijn meest recente nieuwsbrief (‘oorlogskronieken’) schetst Oleg Klimov, de voorzitter van de Oekraïense apothekersvereniging AUPC (All Ukrainian Pharmaceutical Chamber), een hartverscheurend beeld van de situatie waarin zijn collega’s al sinds 24 februari verkeren, toen Rusland de oorlog in Oekraïne begon. Een beeld dat hij versterkt door ook gruwelijke foto’s af te drukken van de verminkte vrouw en kapotgeschoten en tot puin gereduceerde apotheken.
“Als je de foto’s ziet van totale vernietiging van zorginstellingen zoals apotheken, dan heb je maar één vraag voor de Russen, waar zijn jullie, mensen uit de Middeleeuwen, mee bezig?”, schrijft Klimov. “Voor een apotheker die in vredestijd gewend is farmaceutische patiëntenzorg te verlenen, betekenen de huidige gebeurtenissen een moeilijk te beschrijven nachtmerrie.” 
Om de stroom hulpgoederen te coördineren en alle delen van het land te kunnen voorzien van de benodigde geneesmiddelen en medische hulpmiddelen heeft de AUPC een speciale farmaceutische liefdadigheidsorganisatie opgericht onder de naam All-Ukrainian Pharmaceutical Chamber - United European family. Volgens Klimov is dit vooral de verdienste van de vele buitenlandse brancheorganisaties die de afgelopen weken voor een onafgebroken stroom aan geneesmiddelen maar ook financiële bijdragen voor Oekraïne hebben gezorgd. “Veel dank, wij maken een diepe buiging voor jullie.”

Missie

Klimov onderstreept nog eens dat apothekers door hun toewijding tot de meest humane beroepsgroepen van de wereld behoren, daar zij ondanks alle verschrikkingen van de oorlog trouw blijven aan hun missie: zorgen dat patiënten beter worden. Ondertussen zagen veel apotheken zich gedwongen de deuren te sluiten door een groot gebrek aan geneesmiddelen en personeel. Het ministerie van Volksgezondheid haalde medicijnen uit apotheken die zonder goede reden dichtgingen, en stelde ze beschikbaar aan mensen die ze hard nodig hadden. “Dit heeft de levens van veel mensen gered”, aldus de AUPC-voorzitter. 

Bloedbad

Hij haalt vervolgens hard uit naar Russische apothekers en vraagt zich af waar zij waren toen Russische soldaten een bloedbad aanrichtten in Boetsja. “Waarom lieten zij zich niet horen, waarom kwamen zij de onschuldige burgers van deze stad niet te hulp, waarom deed niemand iets om dit tegen te gaan?”, schrijft Klimov. Het thema van de Wereld Apothekers Dag 2022, ‘Verenigde apothekers in actie voor een gezondere wereld’, geldt volgens hem dus duidelijk niet voor alle vakgenoten. “Zijn er eigenlijk wel apothekers in Rusland?”

Klimov vindt dat Rusland niet langer lid kan blijven van de internationale apothekersvereniging FIP. Temeer daar de Chemische en Farmaceutische Universiteit van St. Petersburg de oorlog in Oekraïne zou steunen. “Ruslands lidmaatschap is volkomen onacceptabel. Het land schendt alle normen van de beschaafde wereld.”

De AUPC roept zowel de FIP als de Europese apothekersvereniging PGEU op om (voorlopig) alle banden te verbreken met brancheverenigingen in zowel Rusland als Wit Rusland

In de studie keken de onderzoekers naar twee cohorten van mensen ouder dan 50 jaar. Het ene cohort gebruikte een niet-selectieve β-blokker (ATC C07AA) en het andere selectief β2-sympathicomimeticum (ATC R03AC en R03CC). Aan beide cohorten werden twee referentiecohorten gekoppeld. Om een mogelijke associatie met de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer te onderzoeken, werden ten minste twee voorschriften voor cholinesteraseremmers (rivastigmine, galantamine en donepezil) en/of memantine als uitkomstmaat genomen.

Uit het onderzoek bleek dat gebruik van niet-selectieve β-blokkers geassocieerd lijkt met een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer, terwijl blootstelling aan selectieve β2-sympathicomimetica gepaard lijkt te gaan met een verminderd risico op de ziekte.

De studie werd uitgevoerd met data van de IADB.nl, een database met informatie over afgeleverde geneesmiddelen in openbare apotheken in Nederland.

In de open label-interventiestudie werden pasgeboren kinderen geïncludeerd bij wie een perinatale arteriële ischemische beroerte (PAIS) in het gebied van de middelste hersenslagader was bevestigd door een MRI-scan. De geïncludeerde baby’s waren geboren na een zwangerschapsduur van tenminste 36 weken.

De kinderen die in aanmerking kwamen, kregen één dosis van 45-50 × 10⁶ van beenmerg afgeleide allogene mesenchymale stromale cellen (MSC's) toegediend. Deze toediening gebeurde intranasaal en vond plaats binnen zeven dagen na het vertonen van teken van PAIS.

De onderzoekers keken naar acute en subacute veiligheidsresultaten, waaronder vitale functies, bloedmarkers en het optreden van toxiciteit, bijwerkingen en ernstige bijwerkingen.

Alle tien de pasgeborenen die intranasaal MSC's kregen toegediend, verdroegen het goed en kampten niet met ernstige bijwerkingen. Eén van de baby’s kreeg wel te maken met milde, voorbijgaande koorts. De ontstekingsmarkers in het bloed waren niet significant verschillend voor en na de toediening.

Op basis hiervan stellen de onderzoekers dat intranasale toediening van beenmerg afgeleide allogene MSC’s mogelijk is en dat er geen ernstige bijwerkingen zijn waargenomen bij pasgeborenen die zijn gevolgd tot een leeftijd van drie maanden. Grootschaliger onderzoeken zullen nodig zijn om het therapeutische effect van intranasale MSC's bij PAIS te bepalen.

PAIS is een belangrijke oorzaak van neurologische ontwikkelingsstoornissen.

In een prospectieve fase II studie kregen twaalf patiënten met mismatch-reparatiedeficiënt stadium II of III rectaal adenocarcinoom gedurende een periode van zes maanden elke drie weken dostarlimab, een anti-PD-1 monoklonaal antilichaam, toegediend.  Zes maanden na de laatste toediening keken de onderzoekers naar de klinische responsen. Alle patiënten bleken respons te vertonen en de tumor was niet meer aantoonbaar met MRI- en PET-scans noch endoscopische evaluatie, digitaal rectaal onderzoek of biopsie. 

Ten tijde van het onderzoek zijn geen gevallen van progressie of recidief gemeld en ook vervolgbehandelingen in de vorm van chemotherapie of een operatie waren voor deze patiënten niet nodig. Er zijn geen bijwerkingen van graad 3 of hoger gemeld.
Ondanks de veelbelovende resultaten van PD-1-blokkade met dostarlimab bij mismatch-reparatiedeficiënt lokaal gevorderde rectale kanker geven de onderzoekers wel aan dat een langere follow-up nodig is om de duur van de respons te boordelen.

Dostarlimab is op de markt onder de naam Jemperli. Het wordt toegepast bij de behandeling van volwassen patiënten met mismatch-reparatiedeficiënt /microsatellietinstabiliteit-hoog, gerecidiveerd of gevorderd endometriumcarcinoom met ziekteprogressie tijdens of na een eerdere platinabevattende behandeling.

In Nederland zijn er twee geneesmiddelen met etomidaat: Etomidaat-Lipuro en Hypnomidate. De Hypnomidate-oplossing bevat propyleenglycol als oplosmiddel, dat een hoge concentratie opgeloste deeltjes heeft. Dit is, volgens Lareb, een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van aderontsteking (tromboflebitis). Etomidaat-Lipuro is een emulsie zonder propyleenglycol.

Door een tekort aan Etomidaat-Lipuro werd de Hypnomidate-oplossing gebruikt. De twee producten hebben een verschillende vorm, maar qua werkzaamheid en veiligheid moeten ze uitwisselbaar zijn, aldus Lareb.

Tromboflebitis staat als bekende bijwerking vermeld in de productinformatie van Hypnomidate, maar niet in die van Etomidaat-Lipuro. Het ontstaat door een bloedpropje in een ader net onder de huid. De huid eromheen is dik, rood en pijnlijk.

Lareb heeft het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) geïnformeerd over deze meldingen.

In de studie, die werd uitgevoerd met data van de VigiLyze-database van de Wereldgezondheidsorganisatie, keken de onderzoekers naar de incidentie van diepe veneuze trombose en longembolie bij patiënten die direct werkende orale anticoagulantia (DOAC's) of vitamine K-antagonisten (VKA's) gebruiken.
Mensen die de DOAC rivaroxaban innamen, hadden in vergelijking met gebruikers van dabigatran en apixaban, een grotere kans om een diepe veneuze trombose te krijgen. De kans was het kleinst bij edoxaban.

In vergelijking met de andere DOAC’s was de kans op het optreden van een longembolie het grootst bij rivaroxaban en het kleinst bij edoxaban. Bij de vergelijking van DOAC’s met VKA’s blijkt ook voor rivaroxaban het risico het grootst te zijn.

De onderzoekers benadrukken dat de gevonden resultaten mogelijk een vertekend beeld geven door de studieopzet. De betrouwbaarheid van een post marketing-registratiesysteem kan worden beïnvloed door onderrapportage. 

Als verandering van leefstijl onvoldoende resultaat oplevert krijgen diabetespatiënten alsnog medicatie. Degenen die wel meteen in het eerste jaar starten met geneesmiddelen krijgen gemiddeld zeven weken nadat zij de diagnose krijgen het eerste recept. Patiënten met een ernstig verhoogde glucosewaarde starten sneller met medicatie dan gemiddeld, degenen met een matig verhoogde glucosewaarde starten juist iets later.

Wat volgens het Nivel opvalt is dat mannen eerder met diabetica starten dan vrouwen; laatstgenoemden gaan vaker naar de diëtist. Of dat ook de reden is dat vrouwen later met medicatie beginnen is niet onderzocht. Verder valt op dat jongeren in het algemeen eerder starten met medicatie dan ouderen, al geldt dat juist niet voor de jongeren die eerst naar een diëtist gaan.

Patiënten die een diëtist consulteren hebben vaker dan andere diabetespatiënten ernstig overgewicht en een hoge bloedglucosewaarde, maar starten niet eerder met medicatie dan andere mensen met diabetes type 2.

Het Nivel keek naar de zorg door huisarts en diëtist voor 9770 diabetespatiënten en interviewde daarnaast zeven zorgverleners om de onderzoeksresultaten te duiden.  

Een derde van de 65-plussers en de helft van de 75-plussers valt minstens eenmaal per jaar. De gevolgen hiervan kunnen groot zijn voor de kwaliteit van leven en de zelfstandigheid van ouderen. Een van de aanbevelingen van Meekes om dit tegen is te gaan is structureel beweegprogramma’s aan te bieden aan kwetsbare ouderen.

Meekes wijst verder op de sleutelrol die praktijkondersteuners spelen bij het bieden van valpreventieve zorg in de huisartsenpraktijk. “Praktijkondersteuners voeren de valpreventieve taken uit in de huisartsenpraktijk; zij brengen in beeld welke kwetsbare ouderen een hoog valrisico hebben en wat de onderliggende oorzaken zijn. Vervolgens verwijzen zij, in overleg met de huisarts, patiënten door naar geschikte interventies”, aldus Meekes..

Bij het motiveren van kwetsbare ouderen om deel te nemen aan valpreventieve interventies is volgens Meekes naast zorgverleners een belangrijke rol weggelegd voor de ouderen zelf en hun omgeving.  “Het is belangrijk in de gehele maatschappij het belang van valpreventie te benadrukken”, vindt Meekes. “Daarbij is het van belang een gezonde levensstijl en vitaal ouder worden te promoten.”

Wytske Meekes promoveerde op 8 juli aan Tilburg University op het proefschrift Implementation and provision of falls prevention among frail older people.

Risdiplam is het derde geneesmiddel voor de behandeling van de erfelijke spierziekte SMA. Het is bewezen effectief bij SMA-patiënten in de leeftijd van twee maanden tot 25 jaar met type 1,2 of 3 of met één tot vier kopieën van het SMN2-gen die nog geen symptomen van de ziekte hebben. Voor mensen ouder dan 25 jaar is de werkzaamheid nog onvoldoende aangetoond.

Het middel moet levenslang worden gebruikt, wat neerkomt op kosten van € 4 tot 7 miljoen per SMA-patiënt. Volgens het ZiN is deze prijs veel te hoog, omdat er nog onvoldoende bekend is over de langetermijneffecten en er al twee andere geneesmiddelen (onasemnogeen abeparvovec (Zolgensma) en nusinersen (Spinraza)) voor deze patiëntengroep beschikbaar zijn. Het advies is dan ook om het alleen op te nemen in het basispakket als  onderhandelingen met de fabrikant leiden tot een lagere prijs.

Jaarlijks worden in Nederland vijftien tot twintig kinderen geboren met SMA. Kenmerkend voor deze aandoening is een tekort aan SMN-eiwitten, die nodig zijn om zenuwen in het ruggenmerg te laten werken. Als gevolg hiervan sterven hun spieren af, waardoor patiënten minder goed kunnen bewegen.

Risdiplam is een pre-mRNA-splitsingsmodificator van SMN2, die ervoor zorgt dat de aanmaak van functioneel en stabiel SMN-eiwit wordt verhoogd. Door toepassing van het medicijn verbetert de beweging en spierkracht en neemt de kans op overleving voor jonge patiëntjes toe.

Vorig jaar wisselden 6,7% van de verzekerden van zorgverzekeraar. Het overstappercentage schommelt, volgens Vektis, al jaren tussen 6 en 7%, maar valt dit jaar dus hoger uit.

Het overstappercentage gaat alleen over het aantal verzekerden dat is gewisseld tussen zorgverzekeraars. Verzekerden die zijn gewisseld tussen twee labels van één zorgverzekeraar, of van een collectief naar een andere verzekering van de dezelfde zorgverzekeraar, zijn hier niet meegerekend als overstapper.

Eind april publiceert Vektis een uitgebreide analyse van de overstapcijfers in de jaarlijkse ‘Zorgthermometer Verzekerden in beeld’.

Na enkele toespraken voor het World Trade Centre aan de Coolsingel begon de groep apothekersassistenten aan een wandeltocht door de stad. Ze hielden spandoeken omhoog met slogans als ‘hoge werkdruk is killing!’ en ‘weg met steeds beter, eerst onze cao completer’.

Volgens apothekersassistent Sermin Sahan, die samen met haar collega-apothekersassistent Samira Ajarai het actiecomité vormt, waren er apothekersassistenten uit onder meer Rotterdam, Leiden, Groningen en Almere aanwezig bij de demonstratie.

Sahan en Ajarai zijn werkzaam in BENU Apotheek Rosestraat in Rotterdam.

Landelijke staking

De apothekersassistenten vinden dat het salaris door een automatische prijscompensatie mee moet stijgen met de inflatie. Ook eisen de actievoerders, die de cao willen openbreken, een dertiende maand.

Verder stelt het actiecomité dat apothekersassistenten de werkdruk te hoog vinden in de apotheek, onder meer door personeelstekorten, fysieke belasting en agressie aan de balie. Ook begrijpen ze niet waarom zij het preferentiebeleid van de zorgverzekeraar moeten uitleggen aan patiënten.

Als hun eisen niet worden ingewilligd, overwegen Sahan en Ajarai een landelijke staking te gaan organiseren.

Prestatiedruk

Dat met name jongeren meer en meer te maken krijgen met de gevolgen van prestatiedruk, is niet vreemd. Al vanaf onze prille jeugd worden we min of meer gedwongen om ons als een soort superwezen te ontwikkelen. Vroeg- en voorschoolse educatie moet voorkomen dat we achter blijven bij de rest van de groep. Ongemerkt worden we steeds verder in een keurslijf geduwd van altijd maar de beste moeten zijn. Op school draait alles om cijfers, want zonder diploma ben je tegenwoordig nergens meer. Op het werk moet je goed presteren, anders lig je eruit. Dat leidt onvermijdelijk tot werkstress en als je daar niet goed mee kunt omgaan, ligt uitval op de loer.

Stress voorkomen

Het voorkomen van stress is tegenwoordig niet eenvoudig. Je hebt immers te maken met een zekere groepsdruk: je wilt niet onderdoen voor de rest. Intussen is de balans tussen werk en privé vaak ver te zoeken. Maar een oud gezegde leert ons dat de boog niet altijd gespannen kan staan. Er moet voldoende ruimte blijven voor ontspanning. Wie zich niet voldoende kan ontspannen, loopt het risico om zichzelf steeds verder uit te putten. Het uiteindelijke gevolg: een burn-out. Je ervaart dan een extreme vermoeidheid, tot zelfs volledige uitputting. Ook neem je – al dan niet bewust – afstand van je werk en heb je veelal geen vertrouwen meer in je eigen functioneren.

Tips

Het lijkt misschien een dooddoener, maar: pak voldoende rust! Dat begint al met een regelmatig dag- en nachtritme. Probeer elke avond op dezelfde tijd naar bed te gaan en slaap dan minstens zeven tot acht uur. Vermijd alcohol en roken en maak dagelijks tijd vrij voor ontspanning.

Een nieuwe traplift op maat

Trappen zijn er in allerlei soorten en maten. Of het nu gaat om een rechte trap, een spiltrap of een trap met meerdere bochten, elke trap is anders. Met maatwerk worden er voor alle situaties trapliften ontworpen die naadloos aansluiten op de trap. Een traplift op maat kan helemaal naar uw wensen worden gemaakt. De kleur van de rail kan in elke gewenste RAL-kleur gecoat worden en u heeft de keuze uit stof, kunstleer of leer voor de bekleding van de stoel. Met deze gepersonaliseerde details past de traplift bij uw trap en situatie.

Tweedehands traplift

Naast het aanschaffen van een op maat gemaakte traplift, heeft u ook de mogelijkheid om een tweedehands traplift aan te schaffen. U bespaart dan op de kosten, maar ontvangt wel dezelfde kwaliteit, veiligheid en betrouwbaarheid. Een traplift wordt gemaakt van materialen met een lange levensduur. Deze materialen kunnen na gebruik weer helemaal passend op uw trap worden gemaakt. Hiermee bespaart u niet alleen op de kosten, maar draagt u ook bij aan de duurzaamheid door het verminderen van afval.

Traplift huren

Het kan natuurlijk ook zo zijn dat u tijdelijk behoefte heeft aan een traplift, bijvoorbeeld na een operatie of tijdens revalidatie. In zulke gevallen kunt u tijdelijk een traplift huren. Veel trapliftleveranciers bieden u deze mogelijkheid, waardoor u niet direct een grote investering hoeft te doen. Bovendien kunt u de traplift zo lang huren als nodig is en deze weer laten verwijderen als u hem niet meer nodig heeft. 

Vergoeding via de gemeente

Een traplift is een investering in het toekomstbestendig maken van uw woning. Dit kan betekenen dat de aanschaf van een traplift een financiële uitdaging is. In veel gemeenten is het mogelijk om een vergoeding te krijgen voor een traplift en de traplift via de gemeente te laten installeren. Deze vergoedingen vallen onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Met deze vergoeding ondersteunt de gemeente mensen die moeite hebben met het zelfstandig thuis wonen. Via de Wmo kan de gemeente hulpmiddelen en diensten verstrekken, zoals een traplift, om de woning toegankelijker te maken en u te helpen om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Door een aanvraag in te dienen bij uw gemeente kunt u onderzoeken of u hiervoor in aanmerking komt.

De transformatie van transgenders naar hun nieuwe lichaam is er een van grote complexe. Hormoontherapie en chirurgische ingrepen, zoals bijvoorbeeld een borstvergroting, zijn twee opties die veel transgenders overwegen. Veel partijen spelen hier een grote rol bij, denk aan de vele zorgverleners en cosmetische instanties zoals de Wellness Kliniek België. Wij vragen ons echter af welke rol de apotheker in dit proces speelt. In dit artikel gaan we hier dieper op in. 

Een veilige ruimte

Transgenders die starten met hormoontherapie komen veel bij de apotheek voor het inwinnen van advies of het ophalen van hun recepten voor de therapie. Apotheken en de mensen die hier werkzaam zijn spelen een belangrijke rol in het bieden van een veilige, informatieve en gastvrije omgeving voor transgenders. Wanneer zij worden aangesproken met hun gekozen naam en de juiste voornaamwoorden zullen wij een gevoel van respect en eenheid voelen.

Hormoontherapie en de apotheker

Apothekers moeten veel kennis hebben van de hormonale therapieën die beschikbaar zijn voor transgenders. Denk bijvoorbeeld aan het begrijpen van de hormonale opties, zoals oestrogeen voor transvrouwen en testosteron voor transmannen. Apothekers dienen op de hoogte te zijn van de verschillende soorten medicijnen en bijkomende bijwerkingen. Daarnaast is het natuurlijk belangrijk dat apothekers hen voorzien in de juiste instructies.

Borstvergroting en de apotheker

Voor sommige transvrouwen kan een borstvergroting een enorm groot aspect zijn in hun transitie van hun oude lijf naar hun vrouwelijke lijf. Hoewel de apotheker de ingreep niet uitvoert, spelen zij hier toch een grote rol in. Zo kunnen ze na de chirurgische behandeling de juiste pijnstillers of antibiotica voorschrijven.

Contact tussen de apotheker en andere zorgverleners

Het is enorm belangrijk dat er goed contact is tussen de apotheker en de andere zorgverleners waarmee de patiënt contact heeft. Deze nauwe samenwerkingen zorgen ervoor dat de voorgeschreven medicijnen en geplande behandelingen zo goed mogelijk op elkaar zijn afgestemd. Het is hierbij natuurlijk van uiterst belang dat de behoeften van de patiënt op de eerste plaats staan.

Je zou het wellicht niet denken, maar apothekers spelen een grote en belangrijke rol in de transitie van transgenders. Apothekers zijn belangrijke bronnen van informatie en bieden hun patiënten ondersteuning waar nodig. Ze richten zich op de fysieke en emotionele gezondheid van de patiënt. Met behulp van een goede, respectvolle apotheker kunnen transgenders stappen maken naar hun toekomst.

In deze blog duiken we in het juridische landschap van CBD in geneesmiddelen, inclusief de regelgeving, goedkeuringen en de belangrijkste overwegingen voor consumenten en producenten. Daarnaast bespreken we hoe je CBD kunt gebruiken met de Arizer Solo 3 Magic Vaporizer.

Wat is CBD en waarom is het populair?

CBD is een van de vele cannabinoïden die worden gevonden in de cannabisplant. In tegenstelling tot tetrahydrocannabinol (THC), de psychoactieve component van cannabis, veroorzaakt CBD geen "high". Dit maakt het aantrekkelijk voor mensen die op zoek zijn naar de therapeutische voordelen van cannabis zonder de psychoactieve effecten.

De populariteit van CBD is de laatste jaren enorm toegenomen, mede dankzij talrijke anekdotische en wetenschappelijke meldingen van zijn gezondheidsvoordelen. Studies suggereren dat CBD kan helpen bij de behandeling van verschillende aandoeningen, waaronder epilepsie, chronische pijn, angst en slapeloosheid. Dit heeft geleid tot een golf van CBD-producten op de markt, van oliën en capsules tot crèmes en eetwaren.

De juridische status van CBD

De juridische status van CBD varieert wereldwijd en zelfs binnen landen. In de Europese Unie is de regulering van CBD complex en verschilt het van land tot land. Sommige landen, zoals Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, hebben CBD-producten gelegaliseerd, mits ze voldoen aan bepaalde voorwaarden, zoals een laag THC-gehalte (meestal minder dan 0,2%).

In Nederland is CBD legaal zolang het minder dan 0,2% THC bevat. CBD-producten worden hier meestal verkocht als voedingssupplementen en zijn vrij verkrijgbaar in winkels en online. Echter, de juridische status van CBD in geneesmiddelen is strenger gereguleerd. Geneesmiddelen die CBD bevatten, moeten voldoen aan de strikte eisen van de Geneesmiddelenwet en moeten worden goedgekeurd door instanties zoals het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).

In de Verenigde Staten is de situatie nog ingewikkelder. De Farm Bill van 2018 legaliseerde hennep (en daarmee CBD afgeleid van hennep), mits het THC-gehalte niet hoger is dan 0,3%. Echter, de Food and Drug Administration (FDA) beschouwt CBD nog steeds als een geneesmiddel, en producten die beweren gezondheidsvoordelen te bieden moeten door de FDA worden goedgekeurd.

CBD in geneesmiddelen

Het gebruik van CBD in geneesmiddelen heeft een belangrijke mijlpaal bereikt met de goedkeuring van Epidiolex door de FDA in 2018. Epidiolex, een puur CBD-extract, is goedgekeurd voor de behandeling van zeldzame vormen van epilepsie, namelijk Lennox-Gastaut en Dravet-syndroom. Dit was een doorbraak in de erkenning van CBD als een legitieme medische behandeling.

Hoewel Epidiolex momenteel het enige door de FDA goedgekeurde CBD-geneesmiddel is, zijn er tal van andere onderzoeken gaande naar de medische toepassingen van CBD. In Europa heeft het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) ook de veiligheid en effectiviteit van Epidiolex geëvalueerd en goedgekeurd voor dezelfde indicaties.

Regelgeving en uitdagingen

De regulering van CBD-producten, met name in de farmaceutische sector, brengt verschillende uitdagingen met zich mee. Ten eerste zijn er de variërende wetten en regelgevingen per land, die het voor bedrijven moeilijk maken om CBD-geneesmiddelen wereldwijd te commercialiseren. Ten tweede zijn er de kwaliteits- en veiligheidsnormen waaraan moet worden voldaan. CBD-producten moeten grondig worden getest op hun CBD- en THC-gehalte, evenals op mogelijke verontreinigingen.

Bovendien zijn er etiketteringsvoorschriften die bepalen welke claims over gezondheidsvoordelen mogen worden gemaakt. Dit is een gebied waar veel misverstanden en verkeerde informatie kunnen ontstaan, wat kan leiden tot juridische problemen voor fabrikanten en distributeurs.

Gebruik van CBD met de Arizer Solo 3 Magic Vaporizer

Voor consumenten die geïnteresseerd zijn in het gebruik van CBD voor persoonlijke gezondheid en welzijn, zijn er verschillende methoden om CBD in te nemen. Een van de populaire methoden is verdamping, wat een efficiënte en snelle manier biedt om de effecten van CBD te ervaren.

De Arizer Solo 3 Magic Vaporizer is een uitstekende keuze voor het verdampen van CBD. Deze vaporizer staat bekend om zijn gebruiksgemak, duurzaamheid en efficiënte verwarmingstechnologie. Door CBD te verdampen met de Arizer Solo 3, kunnen gebruikers de voordelen van CBD snel en effectief ervaren zonder de schadelijke effecten van roken. De precieze temperatuurregeling zorgt ervoor dat CBD wordt verhit tot de optimale temperatuur, waardoor de werkzame stoffen vrijkomen zonder verbranding.

Juridisch Landschap

Het juridische landschap van CBD in geneesmiddelen is complex en voortdurend in ontwikkeling. Terwijl de populariteit van CBD-producten blijft groeien, is het belangrijk voor consumenten en producenten om op de hoogte te blijven van de huidige regelgeving en wettelijke vereisten. In Nederland en veel andere landen is CBD legaal, mits het THC-gehalte onder een bepaalde drempel blijft. Voor farmaceutische toepassingen zijn er strengere eisen en goedkeuringsprocedures.

CBD biedt veel potentiële voordelen, maar het is cruciaal om producten van hoge kwaliteit te kiezen en je goed te informeren over de juiste dosering en gebruiksmethoden. Het gebruik van apparaten zoals de Arizer Solo 3 Magic Vaporizer kan een effectieve manier zijn om CBD te consumeren, waardoor gebruikers snel en veilig van de therapeutische effecten kunnen genieten.

 Met de juiste kennis en benadering kunnen zowel consumenten als bedrijven profiteren van de vele voordelen die CBD te bieden heeft, terwijl ze binnen de wettelijke kaders blijven opereren.

Volgens de productinformatie van verschillende middelen die metamizol bevatten, is deze nevenwerking zeldzaam (komt voor bij maximaal 1 op de 1000 mensen) of zeer zeldzaam (komt voor bij maximaal 1 op de 10.000 mensen).

Metamizol is een NSAID. In Nederland schrijven artsen het voor bij kortdurende behandeling van hevige pijn en koorts waarbij andere analgetica onvoldoende effect hebben of zijn gecontra-indiceerd. In andere landen wordt het middel ook ingezet als behandeling van pijn na een operatie of letsel, bij kankergerelateerde pijn en bij koorts.

EMA’s geneesmiddelenbewakingscommissie PRAC zal de risico’s op verzoek van Finland opnieuw beoordelen. Op basis van een baten/risicoanalyse zal de commissie met een voorstel komen om de handelsvergunning te handhaven, wijzigingen, schorsen of in te trekken.

Zorgverleners, patiëntenorganisaties, wetenschappelijke verenigingen en het publiek wordt gevraagd relevante informatie te delen.

Recent heeft Lareb hierover twee meldingen ontvangen van twee jonge mensen met een IgE-gemedieerde koemelkeiwitallergie. De klachten ontstonden bij het gebruik van formoterol/beclometason (Foster NEXThaler) en salbutamol (Ventolin Diskus).

In deze inhalatoren zit lactose als hulpstof. Beide patiënten gebruikten eerder een inhalator zonder lactose, waarbij geen allergische reacties optraden.

Lareb benadrukt dat alleen bij patiënten met een ernstige IgE-gemedieerde koemelkeiwitallergie en een lage reactiedrempel, de minimale dosis die nodig is om een allergische reactie te laten optreden, (ernstige) klachten zijn te verwachten bij het gebruik van een lactose bevattende poederinhalator.

Controle

Lareb adviseert zorgverleners bij een ernstige koemelkeiwitallergie te controleren of de poederinhalator lactose bevat. Voorschrijvers kunnen informatie vinden in de Samenvatting van de productkenmerken (SmPC) en de informatie is opgenomen in de bijsluiter, en apothekers kunnen kijken op de KNMP Kennisbank.

In veelgebruikte naslagwerken als het Farmacotherapeutisch Kompas of het Kinderformularium is deze informatie niet beschikbaar, aldus Lareb.