Overlijdens door hyperkaliëmie bij (liposomaal) amfotericine B
Intraveneuze (liposomaal) amfotericine B behandeling wordt gegeven bij ernstige schimmelinfecties. Tegenwoordig wordt alleen nog liposomaal amfotericine B gebruikt vanwege het lagere risico op ernstige nefrotoxiciteit ten opzichte van de conventionele variant.
In de bijsluiters van zowel conventioneel amfotericine B (Fungizone) als liposomaal amfotericine B (Ambisome) staat hyperkaliëmie als bijwerking vermeld. Voor Fungizone staat beschreven dat hyperkaliëmie kan optreden bij snelle intraveneuze infusie, vooral bij patiënten met een slechte nierfunctie. Maar bij Ambisome staat in de waarschuwingen alleen het risico op ontstaan van hypokaliëmie (te laag kaliumgehalte) beschreven, waarvoor kaliumsuppletie noodzakelijk kan zijn.
“Monitoring van het kaliumgehalte rondom toediening kan een fataal beloop voorkomen door vroegtijdige opsporing”, stelt Lareb. “Extra voorzichtigheid is geboden bij gelijktijdig gebruik van kaliumsuppletie.”
Meldingen Lareb
Bijwerkingencentrum Lareb ontving in totaal dertien meldingen. In zes gevallen overleed de patiënt. In vier gevallen van overlijden betrof het de liposomale variant.
In de meeste meldingen van hyperkaliëmie bij (liposomaal) amfotericine B infusie was de nierfunctie ongestoord of onderging de patiënt een nierfunctievervangende behandeling en was de infusiesnelheid volgens protocol.
De hyperkaliëmie ontstaat tijdens of binnen enkele uren na start van de intraveneuze infusie, is ernstig en reageert niet of onvoldoende op behandeling en leidt in sommige gevallen tot levensbedreigende hartritmestoornissen. De acute hyperkaliëmie kan zowel bij de eerste gift als na enkele dagen tot weken behandeling optreden. Ook in geval van een langere behandelduur treedt de hyperkaliëmie tijdens of snel na start van de intraveneuze amfotericine B infusie op.
Een causaal verband is volgens Lareb aannemelijk gezien de tijdsrelatie en afwezigheid van alternatieve verklaringen. Het onderliggende mechanisme is vooralsnog onduidelijk maar staat los van nefrotoxiciteit of snelle infusie.
In een aantal meldingen was er echter sprake van een geleidelijke stijging in het kaliumgehalte, die later in de behandeling optrad waarbij wel een gelijktijdige achteruitgang van de nierfunctie aanwezig was. “Het beloop hiervan was mild”, aldus het bijwerkingencentrum.
Europese procedure
In bijwerkingencentra in Europa zijn in totaal 76 meldingen binnengekomen van hyperkaliëmie bij gebruik van (liposomaal) amfotericine B. In 28 gevallen was sprake van een dodelijke afloop. Lareb heeft zijn bevindingen gedeeld met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) waarop een Europese procedure in gang is gezet. Later dit jaar wordt hierover meer bekend.