Carbamazepine best bij zwangerschap
Carbamazepine verhoogt het risico op een open ruggetje, maar is nog steeds het beste middel bij zwangere vrouwen met epilepsie. Dit blijkt uit onderzoek van onder meer Janneke Jentink en Lolkje de Jong-van den Berg van de Rijksuniversiteit Groningen [BMJ. 2010 Dec 2;341:c6581].
Anti-epileptica zoals valproïnezuur, carbamazepine en fenytoïne geven een twee tot drie keer verhoogde kans op ernstige aangeboren afwijkingen bij het kind vergeleken met de algemene populatie. Van nieuwere middelen als lamotrigine en levatiracetam zijn slechts beperkte gegevens beschikbaar. Effectieve aanvalscontrole bij epilepsie tijdens zwangerschap is echter belangrijk. Zowel voor moeder als kind.
De bepaling van het veiligste epilepsiemiddel bij zwangerschap is vanwege diverse factoren moeilijk. Zo is het lastig een aangeboren afwijking aan een specifieke oorzaak te wijten vanwege de interactie van genetische factoren en omgevingsfactoren. Ook ontbreken studies met voldoende power om dit aan te tonen. Gerandomiseerde gecontroleerde klinische onderzoeken geven het betrouwbaarste resultaat maar zijn in deze situatie niet ethisch verantwoord. Observationele studies bieden daarom het beste bewijs.
Carbamazepine is een van de meest voorgeschreven middelen tegen epilepsie in Europa bij vrouwen in de geslachtsrijpe leeftijd. Diverse studies laten zien dat dit middel minder teratogeen is dan valproïnezuur. Het wordt beschouwd als middel van eerste keus bij zwangere vrouwen. In de literatuur zijn ongeveer drieduizend zwangerschappen beschreven waarbij carbamazepineblootstelling optrad. Deze individuele studies zijn echter te klein om statistisch significante conclusies te trekken over het risico op specifieke aangeboren afwijkingen in vergelijking met andere epilepsiemiddelen.
De Groningse onderzoekers maakten gebruik van gegevens van de Anti-epileptic Study Database van Eurocat, de European Surveillance of Congenital Anomalies. In deze database zijn gegevens verzameld van bijna 3,9 miljoen geboortes en 98.000 meldingen van aangeboren afwijkingen. Hiervan waren 131 meldingen gekoppeld aan carbamazepine monotherapie.
De gegevens van acht cohortstudies, waarin 2680 zwangere vrouwen blootgesteld waren aan carbamazepine, werden gegroepeerd en geanalyseerd. Hieruit kwamen vijf aangeboren afwijkingen naar voren die mogelijk veroorzaakt werden door carbamazepinegebruik in het eerste trimester van de zwangerschap. Deze vijf afwijkingen werden vervolgens verder getest in een case-controlestudie.
Alleen voor spina bifida werd een verhoogde oddsratio gevonden (2,6) bij carbamazepineblootstelling in vergelijking met geen anti-epilepticum. Het risico was wel kleiner dan bij valproïnezuur. De algehele kans op aangeboren afwijkingen door carbamazepinegebruik in het eerste trimester was 3,3%.