‘Europa heeft nog geen functionerend systeem om tekorten aan te pakken’
Europeanen blijven het risico lopen dat ze zonder geneesmiddelen komen te zitten. Daarbij gaat het onder meer om antibiotica en andere veelgebruikte essentiële middelen, waarschuwt de Rekenkamer in haar verslag 'Kritieke geneesmiddelentekorten – EU-maatregelen hadden een toegevoegde waarde, maar structurele problemen houden aan'.
In de Europese Unie bereikten de gemelde tekorten in 2023 en 2024 een recordhoogte: tussen januari 2022 en oktober 2024 hadden verschillende EU-landen een kritiek tekort van 136 geneesmiddelen. Het systeem om dit soort kritieke medicijntekorten te voorkomen en te beperken moet worden verbeterd, maar volgens de Rekenkamer ontbreekt het aan een passende wetgeving en tijdig beschikbare informatie om in te grijpen.
Farmaceutische sector
Het Europees Medicijn Agentschap (EMA) heeft de afgelopen jaren meer bevoegdheden gekregen, vooral tijdens de coronapandemie, maar heeft nog steeds geen wettelijke bevoegdheden om EU-landen te helpen als er geen sprake is van een gezondheidscrisis. Bovendien is het bureau, volgens de Rekenkamer, onvoldoende op de hoogte van tekorten om deze te kunnen voorkomen. Dit komt doordat de farmaceutische sector vaak te laat melding maakte van een medicijntekort of die meldingen waren onvolledig.
Uit de controle bleek ook dat de Europese Commissie zich pas sinds kort inspant om onderliggende oorzaken van tekorten aan te pakken, zoals kwetsbaarheden in de toeleveringsketen. Zo zijn delen van de productie – met name voor antibiotica en pijnstillers – grotendeels uitbesteed aan Azië.
Kritieke geneesmiddelen
Veel EU-landen zijn begonnen met het aanleggen van medicijnvoorraden, maar doordat het ontbreekt aan goede coördinatie, dreigt dit de tekorten in andere lidstaten te verergeren.
Volgens de Rekenkamer is de eerste EU-brede lijst van kritieke geneesmiddelen een belangrijke stap, maar de inspanningen tot nu toe hebben de beschikbaarheid ervan niet kunnen waarborgen. De auditors hebben zelfs geconstateerd dat er een kritiek tekort aan sommige medicijnen was.
Geneesmiddelen die voor de hele EU zijn toegelaten, worden niet in alle landen in de handel gebracht en de verpakkingen verschillen per land. Bovendien heeft de Europese Commissie, oordeelt de Rekenkamer, de grensoverschrijdende handelsbelemmeringen niet naar behoren aangepakt. Daardoor was het herverdelen van medicijnen geen eenvoudige oplossing om tekorten te beperken.
EU-wetgeving
Door wijzingen in de EU-wetgeving voor te stellen, heeft de Commissie een eerste stap gezet, concludeert de Rekenkamer. Als deze worden aangenomen, zoals de noodzaak om tekorten snel te melden, kunnen ze het systeem aanzienlijk verbeteren. De Rekenkamer waarschuwt echter dat deze maatregelen niet alle problemen zullen oplossen.
De Europese Commissie en het EMA ondersteunen de lidstaten en zorgen ervoor dat de interne markt voor geneesmiddelen goed functioneert. Van de 629 geneesmiddelen die sinds 2015 centraal zijn toegelaten, varieert het aantal dat in de EU-landen op de markt is tussen de 107 (Malta) en 521 (Duitsland), met grote prijsverschillen tussen de landen en een lage transparantie van de marktprijzen, aldus de Rekenkamer.