RIVM: ouderen vaak over- of onderbehandeld

Over- en onderbehandeling zijn de meest voorkomende farmacotherapiegerelateerde problemen bij 65-plussers die vijf of meer geneesmiddelen gebruiken. Ongeveer 40% van de bewoners van verzorgings- en verpleeghuizen wordt onder- of overbehandeld. Dat kan leiden tot onnodige ziekenhuisopnamen.

Dit is een van de conclusies uit het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) naar polyfarmacie bij kwetsbare ouderen in opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Uit het onderzoek Polyfarmacie bij kwetsbare ouderen: inventarisatie van risico’s en mogelijke interventiestrategieën blijkt dat mensen soms medicijnen slikken die ze niet meer nodig hebben of dat ze juist een extra geneesmiddel nodig hebben. Om dit probleem aan te pakken, vindt het RIVM betere onderlinge afstemming tussen zorgverleners nodig.

Het RIVM schat dat 750.000 à 1 miljoen Nederlanders dagelijks vijf of meer medicijnen gebruiken. Rond een vijfde deel van de 75-plussers heeft ongeveer negen verschillende medicijnen. Doel van het RIVM-onderzoek was om risico’s bij deze patiëntengroep en de beschikbare beheersmaatregelen in kaart te brengen op basis van literatuuronderzoek en interviews met experts.

Bloedverdunners

Vaak ontstaan de problemen volgens het RIVM doordat meerdere artsen geneesmiddelen aan één patiënt voorschrijven of stoppen en elkaar daar onvoldoende van op de hoogte stellen. Andere oorzaken zijn het gebruik van risicovolle medicijnen zoals bloedverdunners en bepaalde pijnstillers. Cholesterolverlagers, anticoagulantia, antihypertensiva en laxantia (bij gebruik van opiaten) ontbreken soms in een behandeling. Ook interacties en vermijdbare bijwerkingen worden als knelpunt aangemerkt.

Bij de implementatie van richtlijnen, zoals de multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen, blijkt gebrekkige informatietechnologie, waardoor gegevens niet elektronisch uitgewisseld kunnen worden, een obstakel.

De KNMP onderschrijft de kernboodschappen van het rapport Polyfarmacie bij kwetsbare ouderen. Ze benadrukt dat het zaak is om voortdurend in te zetten op zo goed en zorgvuldig mogelijk gebruik van medicijnen bij patiënten in het algemeen en polyfarmaciepatiënten in het bijzonder. De apothekerskoepel laat weten dat apothekers en andere zorgverleners die betrokken zijn bij het medicatietraject de afgelopen jaren al grote stappen hebben gezet om de medicatieveiligheid verder te verbeteren.

Volgens de KNMP sluiten de bevindingen van het RIVM aan bij de aanbevelingen die de verkenners Alexander Rinnooy Kan en Robert Reibestein begin dit jaar hebben gedaan in hun rapport aan de minister van VWS. Daarin werden voorstellen gedaan voor verbetering.