2019

Meldingen over bijwerkingen opioïden nemen gestaag toe: Bij Bijwerkingencentrum Lareb kwamen in tien jaar tijd meer dan tweeduizend meldingen binnen over opioïden. De sterkste toename was te zien bij oxycodon. Misselijkheid is de meest gemelde bijwerking, naast duizeligheid, braken, slaperigheid, constipatie en jeuk. Ook wordt regelmatig melding gemaakt van een interactie tussen een opioïd en andere medicatie.
Poor metabolizer van CYP2D6 kan toe met minder risperidon: Het CYP2D6-genotype heeft een significant effect op het metabolisme van en de blootstelling aan risperidon en aripiprazol. Preventief genotyperen kan van waarde zijn om de behandeling met deze antipsychotica te optimaliseren.
‘Luister naar de patiënt, die weet dat medicinale cannabis werkt’: De enige legale kweker van medicinale cannabis in Nederland, Bedrocan, levert via het Bureau Medicinale Cannabis aan apotheken en farmabedrijven in binnen- en buitenland. De productie groeit gestaag, maar het aantal voorschrijvers in Nederland is nog altijd gering. “Het is nu aan wetenschappers om meer diepgravend onderzoek te doen en bewijs voor effectiviteit te verzamelen.”
Praktijk toont waarde cannabis, maar bewijzen nog flinterdun: Voor patiënten met chronische pijn kan volgens deskundigen medicinale cannabis verlichtend werken, maar goed klinisch onderzoek ontbreekt. Volgens sommigen is medicinale cannabis daarom slechts een alternatief voor gangbare behandelingen. Anderen stellen dat alle pijnpatiënten het onder begeleiding van een arts moeten kunnen uitproberen.
Remifentanil-PCA op grote schaal toegepast bij bevalling: Remifentanil-PCA was in 2017, na epidurale anesthesie, de meest toegepaste pijnbehandeling durante partu ondanks hogere pijnscores en lagere tevredenheid. Het ging om ruim 21.000 toepassingen. Bij strikte naleving van de standard operating procedure ten aanzien van dosering en maternale monitoring is de kans op complicaties extreem klein.
Toename acute intoxicaties door opioïde pijnstillers: Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) ziet sinds 2006 een toename in het aantal acute overdoseringen met opioïde pijnstillers. Vooral uit de groep jongeren tot 25 jaar ontving het NVIC relatief veel meldingen. Een voorzichtig voorschrijfbeleid, goede beoordeling van herhaalrecepten en alertheid op mogelijke risicopatiënten kan het aantal vergiftigingen helpen terugdringen.
‘Maak milieukringloop medicatie deel van gezondheidsbeleid’: Medicijnresten in water en bodem vormen een steeds grotere bedreiging voor de ecologie, inclusief de mens, waarschuwt de Europese Commissie in het onlangs gepubliceerde plan van aanpak. Voor een succesvolle implementatie is een breed maatschappelijk draagvlak nodig. Ook moet de medische milieukringloop onderdeel worden van het gezondheidsbeleid.
Verbeterde formuleringen voor vitamine K-profylaxe: Alle pasgeborenen krijgen direct na de geboorte vitamine K toegediend. Dit beoogt baby’s te beschermen tegen vitamine K-deficiëntiebloedingen die kunnen leiden tot overlijden of levenslange invaliditeit. Bestaande orale formuleringen bieden geen bescherming bij pasgeborenen met cholestase, maar dierproeven met nieuwe formuleringen laten veelbelovende resultaten zien.
Parkinson: levodopa laat ziekteprogressie ongemoeid: Het gebruik van levodopa bij de ziekte van Parkinson beïnvloedt de ziekteprogressie niet. Om ziektebeperkingen tegen te gaan, is terughoudendheid met starten met levodopa daarom niet nodig. Ook niet bij lethargie, stemmingsklachten of geringe motorische klachten van de patiënt. Dit blijkt uit de resultaten van een Nederlandse multicenterstudie die onlangs zijn gepubliceerd.
Speuren naar sporen van geneesmiddelen in water: De Europese Commissie lanceerde onlangs een plan van aanpak om milieuverontreiniging door medicijnresten tegen te gaan. Het sluit goed aan op de ketenaanpak ‘Medicijnresten uit Water’, waarmee een groot aantal partijen in Nederland het probleem te lijf gaat. Hoe is het op dit moment gesteld met de kwaliteit van ons bodem- en oppervlaktewater?
Preventief antibioticum bij COPD is zinvol: Profylaxe met antibiotica is effectief in het voorkomen van exacerbaties bij COPD en verbetert de kwaliteit van leven bij stabiele patiënten met matige tot ernstige COPD. Macroliden zijn daarbij superieur aan andere antibiotica.
Technologie als verlengde arm van de apotheker: Technologie gaat apothekers niet vervangen, maar maakt hun werk er juist leuker en makkelijker op, wat gezien de snel toenemende zorgvraag van wezenlijk belang is. Dat is de stellige overtuiging van apotheker Claudia Rijcken die samen met andere deskundigen het boek Pharmaceutical Care in Digital Revolution schreef. “Apothekers die het hebben gelezen, zeggen weer meer zin in hun vak te hebben gekregen.”
DokterDichtbij: efficiëntieslag verwerking herhaalmedicatie: Vier apotheken in Deventer en omstreken zijn een pilot gestart voor het verwerken van herhaalmedicatie met de door huisartsen ontwikkelde app DokterDichtbij. Aanvragen van patiënten gaan via deze regionale app direct naar de apotheek en belanden niet eerst in de fiatteringsbuffer van de huisarts. Apotheker Henk Esselink: “We kunnen herhaalrecepten direct verwerken, dat werkt efficiënter.”
Adviezen bij QTc-verlenging aangepast na evaluatie: De werkgroep QT-interacties heeft de adviezen geëvalueerd en de praktische afhandeling verder verbeterd. Bij de evaluatie zijn opmerkingen vanuit de praktijk meegenomen. Deze aangepaste adviezen van 2019 vloeien voort uit de evaluatie van de (destijds nieuwe) bewakingen van de QT-interacties van april 2018 [1].
‘Koppeling onderzoek, onderwijs en praktijk van eminent belang’: Iedere dag maken gebruikers van geneesmiddelen zich zorgen over effectiviteit en mogelijke bijwerkingen, maar ook over beschikbaarheid, kosten en vergoedingen. Om op deze terreinen voortgang te boeken is koppeling van onderzoek, onderwijs en praktijk van eminent belang, vindt hoogleraar Farmacie en internationaal gezondheidsbeleid Aukje Mantel. In januari sprak zij haar oratie uit aan de Universiteit Utrecht.
Herkenning en begrip essentieel voor therapietrouw bij COPD: COPD-patiënten gebruiken hun inhalatiemedicatie vaak niet goed. Patiënten met een slechtere longfunctie gebruiken dikwijls te veel medicatie uit angst voor een benauwdheidsaanval. Terwijl patiënten met een betere longfunctie nogal eens te weinig nemen. De apotheek is de juiste plek voor probleemsignalering en verbetering van de therapietrouw, concludeert promovenda Kirsten Koehorst-ter Huurne.
Beroepsverbod buiten tuchtrecht: Tuchtrechters zijn binnenkort bevoegd om zorgverleners in de individuele gezondheidszorg een beroepsverbod op te leggen (PW 15). Maar de apotheker wordt hierdoor, net als andere BIG-professionals, in zijn grondrechten aangetast, betoogt Anton Loonen.
Combinatie antipsychotica alternatief voor monotherapie: Van alle monotherapie en polytherapie met antipsychotica is de combinatie aripiprazol met clozapine geassocieerd met het laagste risico op een relapse bij patiënten met schizofrenie.
Farmacieonderwijs verbetert dankzij apotheekstage docent: Docenten binnen de bachelor- en masteropleiding Farmacie blijken niet altijd een goed beeld te hebben van het huidige werkveld van apothekers, constateerde Universiteit Utrecht vorig jaar. Om daarin verandering te brengen is het project ‘Apotheekbezoek voor docenten’ gestart. De ervaringen tot dusver zijn positief. “Praktijkvoorbeelden maken het onderwijs alleen maar beter.”
Geen inzage in dossier voor moeder overleden dochter: Het overlijden van een jonge vrouw met borderline is volgens haar moeder het gevolg van te veel en te zware medicatie. De moeder vorderde daarom afgifte van haar medicatiedossier bij de apotheker, maar het Centraal Tuchtcollege wees dat af omdat het contact tussen moeder en dochter al langere tijd volledig verbroken was.
Nodig: campagne labwaarden: Patiënten weten vaak niet of de apotheek beschikt over hun nierfunctiewaarden. Aan farmacogenetisch onderzoek willen ze graag meedoen als dit belangrijk is voor hun medicatieveiligheid. Dit blijkt uit een peiling van het Patiënten Panel van AMP Onderzoek & Advies.
Nierpatiënt krijgt onvoldoende informatie over uitdrogingsgevaar: Zorgverleners vinden het belangrijk dat nierpatiënten goed worden geïnformeerd over wat ze moeten doen bij (dreigende) uitdroging, maar de voorlichting schiet tekort. Een multidisciplinaire aanpak is vereist en apothekers kunnen hierbij het voortouw nemen, concluderen masterstudenten Farmacie van de Universiteit Utrecht op basis van onderzoek.
Ribaxamase verlaagt kans op C. difficile-infectie bij ceftriaxon: Bij patiënten die voor een lage luchtweginfectie worden behandeld met intraveneus ceftriaxon vermindert oraal toegediend ribaxamase het aantal Clostridium difficile-infecties.
Patiënt anno nu denkt mee, praat mee én stuurt mee: Patiënten betrekken bij geneesmiddelenonderzoek kan leiden tot interessante nieuwe inzichten. Voor een goede samenwerking tussen onderzoeksinstituut en patiënt is het belangrijk dat de juiste personen worden geselecteerd voor het juiste vraagstuk, stelt Lisa Geijtenbeek vast. Zij deed in opdracht van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) onderzoek naar patiëntenparticipatie.
‘Wij vragen apothekers mee te praten over hun pensioen’: De pensioenregeling voor apothekers loopt eind dit jaar af. Voor de Beroepspensioenvereniging Pensioenfonds Openbare Apothekers (BPOA) is dit niet meteen aanleiding voor verandering. Tijdens de Algemene Ledenvergadering op 25 juni lanceert BPOA een enquête om leden te vragen naar hun pensioenbehoeftes. Voorzitter Annelien van Groningen: “We willen allemaal een goed pensioen, maar welke premie zijn we bereid daarvoor te betalen?”
Medicatiebeoordeling eens per jaar schiet er vaak bij in: Vijf belangrijke knelpunten in de medicatieveiligheid komen naar voren uit 73 audits die het Instituut Verantwoord Medicijngebruik deed in zorginstellingen. Problemen met medicatie treden met name op bij het in zorg komen, bij het geven, het tussentijds aanpassen en bij de evaluatie. Apothekers kunnen een belangrijke rol spelen bij de aanpak van een groot deel van deze problemen.
Verpleeghuis-A-team haalbaar, mits artsen indicatie invullen: Artsen in verpleeghuizen gaan antibiotica bewuster voorschrijven als een A-team meekijkt. Dat blijkt uit de succesvolle pilot die projectleider Andrea Eikelenboom-Boskamp onlangs afrondde. Na de zomer gaat het A-team verder. Dan ligt de focus op de antibiotica die geen eerste keuze zijn, of die terecht worden voorgeschreven. De indicatie moet dan wel bekend zijn.
Apotheker spendeert veel tijd aan minder belangrijke zaken: Openbaar apothekers besteden relatief veel tijd aan activiteiten die niet per se door een apotheker uitgevoerd hoeven te worden en die zij ook als minder belangrijk ervaren. Hierdoor komen zij minder toe aan zaken die zij wel als belangrijk beschouwen, zoals farmaceutische patiëntenzorg. Onderzoeker Jeroen van de Pol concludeert: “De beroepsgroep zelf moet kritisch naar de organisatie van de apotheek kijken.”
Gewapende overvallen blijven open zenuw in apotheekteam: Apotheekteams die een gewapende overval hebben meegemaakt kunnen daarvan soms jaren later nog veel stress ervaren. Agressieve patiënten aan de apotheekbalie brengen alle spanningen en beelden van de overval weer terug. “Een psychiatrische patiënt schreeuwde dat ze mij zou opwachten na werktijd.”
‘We moeten met elkaar in gesprek over burn-out’: Ziekenhuisapotheker Tanja Hamilton-ter Brake vindt dat er wat moet gebeuren, anders neemt het aantal zorgverleners dat rondloopt met burn-outklachten nog verder toe. In workshops deelt ze haar eigen verhaal, maar ook dat van collega-apothekers, om zo het gesprek over burn-out aan te gaan. En om stil te staan bij je eigen stress-signalen.
Ziekenhuisapotheker in spe: vaak werkgerelateerde stress: Meer dan één op de vijf apothekers in opleiding tot specialist (aios) ziekenhuisfarmacie heeft burn-outklachten. De aios ziekenhuisfarmacie werken gemiddeld acht uur per week meer dan het aantal contractuele uren en één op de tien zegt dat het rooster niet voldoet aan de Arbeidstijdenwet. Dit blijkt uit een analyse van de Nationale a(n)ios enquête 2018 Gezond en veilig werken van De Jonge Specialist.
'Het zit in de aard van het beestje: moeilijk delegeren': Apothekers en apothekersassistenten gaan gebukt onder hoge werkdruk. Dat zorgt voor klachten als stress, concentratieproblemen en soms een burn-out. Het werk beter indelen of minder gaan werken helpt, zeggen betrokkenen. Een workshop Tijdmanagement biedt houvast. “Ik heb het heel druk, is een relatief begrip.”
Met 5-alfa-reductaseremmers meer sterfte prostaatkanker: Het gebruik van 5-alfa-reductaseremmer, zoals dutasteride en finasteride, is geassocieerd met een latere diagnose van prostaatkanker en met hogere sterfte.
Ruimte voor werkplezier en aandacht voor de patiënt: Logistieke taken naar één centraal punt, afwisseling in werkzaamheden en een vangnet van collega’s, allemaal vanuit de visie Positieve Gezondheid. Een greep uit de wijze waarop apothekers Marjolijn Westra-Töben en Frederik Pauw de hoge werkdruk in hun apotheken tackelen. “Overal zie je dezelfde problemen, maar hoe je daarmee als team omgaat maakt het verschil.”
Een apotheek voor iedereen: Voor goede farmaceutische patiëntenzorg is het nodig dat geneesmiddelinformatie op de individuele patiënt is afgestemd. Zo krijgen ook laaggeletterden en mensen met een andere moedertaal de juiste zorg. Op een bijeenkomst van Gebruikercentraal vertelde Mark Slager van Apotheek Orion in Amersfoort over zijn aanpak.
Test alleen relevante variaties: Met de nieuwe FTO-module Farmacogenetica van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik kunnen huisartsen en apothekers afspraken maken over wanneer het zinvol is om genetische bepalingen aan te vragen. En wie welke acties uitvoert als de uitslag binnen is.
Posaconazol remt CYP3A4 sterk: Aan de standaardlijst van sterke CYP3A4-remmers is recent het antimycoticum posaconazol toegevoegd. Hierdoor wordt posaconazol gekoppeld aan ongeveer zestig interacties met CYP3A4-substraten in de G-Standaard.
Apixaban wellicht voorkeur bij grotere kans op bloeding: Dabigatran, rivaroxaban en apixaban lijken een even groot effect te hebben op de kans op een herseninfarct. Apixaban geeft wellicht een kleiner risico op een grote bloeding in vergelijking met dabigatran en rivaroxaban.
Apotheker-farmacotherapeut in Engeland verstevigt positie: In Engeland werken honderden apotheker-farmacotherapeuten in de huisartsenpraktijk. Ook de overheid ziet toekomst in deze ‘apotheker zonder apotheek’, vertelt apotheker-farmacotherapeut Ankie Hazen, die in Londen werkt op de opleiding voor deze voorschrijvende apothekers. “Ruim £ 100 miljoen investeert de overheid hier in scholing en salarissen.”
Somatische monitoring in de psychiatrie moet en kan beter: Psychiatrische patiënten hebben vooral door somatische comorbiditeiten een flink kortere levensverwachting dan de algemene bevolking. Aanbevelingen over medicatieverificatie en lichamelijk onderzoek worden maar matig gevolgd. Een speciaal monitoringsprogramma voor poliklinieken psychiatrie biedt oplossingen, concludeert promovenda Mirjam Simoons.
Preferentiegraad zegt niks over kwaliteit apotheek: Het niet honoreren van ‘medische noodzaak’ kan leiden tot hoog oplopende gemoederen en discussies met patiënten. En het zadelt de apotheker op met een ethisch dilemma: hij wil de patiënt tevreden naar huis laten gaan, maar moet zich ook houden aan contractuele verplichtingen met de zorgverzekeraar. Karen Oude Luttikhuis pleit voor aanpassing van het preferentiebeleid.
Medicatie op rol is effectief, maar niet voor iedereen: Omdat een definitie ontbreekt van een ordeningsprobleem is het onduidelijk of de juiste patiënten starten met een medicatierol. Door patiënten vanaf 80 jaar en kwetsbare patiënten met polyfarmacie periodiek te screenen kunnen apothekers ordeningsproblemen tijdig herkennen. Dat blijkt uit promotieonderzoek van apotheker Bram Mertens.
Zwangere mag nicotinepleister gebruiken, alleen niet ’s nachts: Gebruik van nicotinevervangende middelen in de zwangerschap is toegestaan. Naast kauwgom en zuigtabletten mogen zwangeren nu ook nicotinepleisters gebruiken als stoppen met roken niet lukt met gedragsmatige ondersteuning. Liever nicotinevervangers dan doorroken, maar altijd onder begeleiding van een erkende coach, aldus Taskforce Rookvrije Start. De dosering luistert nauw.
Inzicht in meerwaarde motiveert apotheker tot praktijkonderzoek: Veel apothekers vinden dat farmaceutisch praktijkonderzoek onderdeel moet zijn van hun dagelijkse praktijk, maar slechts een kleine groep doet er ook daadwerkelijk aan mee. Belangrijke voorwaarde is dat het onderzoek eenvoudig en efficiënt uitvoerbaar is en een duidelijke meerwaarde heeft voor patiëntenzorg, apotheek of beroepsgroep, blijkt uit een recente studie.
Waardering voor uitleg zelfzorg: Mensen kopen zelfzorgmedicatie in de apotheek omdat ze daar goede uitleg krijgen en omdat daar gekeken wordt naar mogelijke contra-indicaties en interacties. De kennis van apothekersassistenten over zelfzorg wordt gewaardeerd met een rapportcijfer 8, blijkt uit een peiling.
Eigen bereiding leidt tot overgebruik meprobamaat: De huisarts herhaalt op verzoek van de patiënt telkens opnieuw een recept voor meprobamaat, apothekersassistenten verwerken het recept zonder steeds vragen te stellen aan de huisarts en de apotheker signaleert geen overgebruik. Conclusie: niemand is kritisch genoeg geweest in deze casus. De desbetreffende 46-jarige patiënt deed sinds 1996 meerdere verzoeken tot levensbeëindiging; in 2018 is dit ingewilligd.
Geavanceerde therapieën van laboratoriumtafel naar kliniek: Twee academische disciplines die elkaar versterken: de biomedicus en de ziekenhuisapotheker. Bij de productie van geavanceerde geneesmiddeltherapieën voor klinische toepassing, bedacht aan de labtafel in het LUMC, komen de disciplines van Pauline Meij en Anton Terwisscha van Scheltinga optimaal tot hun recht. “Het translationele aspect zorgt voor een unieke combinatie.”
Platform maakt eind aan chaos op markt grondstoffen: Apothekers wereldwijd eenvoudig toegang bieden tot kwalitatief hoogstaande farmaceutische grondstoffen. Met dat doel richtten enkele enthousiaste, jonge specialisten uit de farmaceutische wereld drie jaar geleden onlineplatform Pharmaoffer.com op. Een marktplaats voor kopers en verkopers. “Wij faciliteren en proberen alle risico’s zoveel mogelijk af te dekken.”
Genotypering patiënten met clopidogrel samen bespreken: Veel gebruikers van de combinatie van acetylsalicylzuur en dipyridamol zijn begin dit jaar overgezet naar clopidogrel. Dit leidde tot veel vragen over de noodzaak om deze patiënten te genotyperen voor de start van hun behandeling. Het is raadzaam hierover afspraken te maken met andere zorgverleners op basis van het advies van de Werkgroep Farmacogenetica van de KNMP.
Risico’s nitrofurantoïne en trimethoprim afwegen: In de apotheek wordt geconstateerd dat er vanwege het eGFR van de patiënt een contra-indicatie is voor nitrofurantoïne. Trimethoprim is een mogelijk alternatief, maar is dit ook een betere optie voor deze patiënt?
PrEP vermindert kans op hiv-infectie: PrEP vermindert de kans op het verwerven van een hiv-infectie bij risicogroepen in vergelijking met placebo of geen PrEP. De effectiviteit was kleiner bij een suboptimale therapietrouw.
Canagliflozine: minder nierfalen en cardiovasculaire sterfte: Verschillende media berichtten half april dat SGLT-2-remmers de afbraak van de nierfunctie van patiënten met diabetes mellitus type 2 (DM2) vertragen. IVM checkte deze bewering en concludeert: deels waar. Alleen voor canagliflozine is een gunstig effect aangetoond op een gecombineerd renaal/cardiovasculair hard eindpunt bij patiënten met DM2 en albuminurie.
Afrikaanse apothekers hebben zeker iets gehad aan onze kennis: Ook al is farmaceutische ontwikkelingshulp minder sexy dan medische hulp, belangrijk is het wel. Reden voor Farmacie Mondiaal om ondanks tegenslagen, een bescheiden budget en 100% vrijwilligersinzet, met vertrouwen de toekomst in te gaan. Dit jaar viert de organisatie haar veertigjarig jubileum. “We blikken met een goed gevoel terug.
Ketogeen Dieet succesvol bij refractaire epilepsie: Het Ketogeen Dieet is succesvol bij refractaire epilepsie bij zowel kinderen als volwassenen, maar is niet zonder bijwerkingen. Ook is sprake van een aantal interacties tussen geneesmiddelen en het dieet. Gedurende het behandeltraject met het Ketogeen Dieet is de expertise en controlerende rol van de apotheker daarom van groot belang. Het Erasmus MC-Sophia kinderziekenhuis heeft een speciale ketopoli voor kinderen met therapieresistente epilepsie.
Orale toediening GLP-1-agonist is net zo effectief als subcutaan: Oraal semaglutide is niet inferieur aan subcutaan liraglutide wat betreft daling van het HbA1c. Het leidt tot een grotere afname van het lichaamsgewicht na zesentwintig weken.
‘We creëren schijnveiligheid’: De verplichting om aan patiënten te vragen schriftelijk vast te leggen aan wie de apotheek medicatie mag meegeven, creëert volgens Kees Stutterheim schijnveiligheid en kan wat hem betreft op de hoop te schrappen administratieve rompslomp.
Combinatietherapie heeft een toegevoegde waarde bij vaatziekte: Laag-gedoseerd rivaroxaban naast acetylsalicylzuur heeft toegevoegde waarde bij patiënten met stabiel atherosclerotisch vaatlijden met een zeer hoog risico op atherotrombotische complicaties. Dat blijkt uit de zogeheten COMPASS-studie, waaraan ruim 27.000 patiënten deelnamen. Goede educatie en communicatie over de ziekte en het verhoogde bloedingsrisico van de behandeling zijn essentiële factoren voor het slagen ervan.
Nieuwe drug targeting techniek biedt kansen bij pancreaskanker: Een opkomende drug targeting techniek kan met behulp van microbubbels en ultrasound weefsel meer permeabel maken voor geneesmiddelen. Zowel geconjugeerde microbubbel geladen geneesmiddelen als co-injectie van geneesmiddel en microbubbel kunnen de bereikbaarheid van mogelijk moeilijk te bereiken weefsels verbeteren, aldus masterstudent farmacie Mostafa Soleyman. Hij ziet mogelijkheden voor de behandeling van alvleesklierkanker.
Nieuwe tumoren door vroegere kankertherapie: Bijwerkingen van oncolytica, zoals het ontstaan van nieuwe tumoren, treden soms pas veertig jaar na de behandeling op. Kankerepidemioloog prof. dr. ir. Floor van Leeuwen: “Dat we late effecten kunnen vaststellen, geeft aan dat de eerste behandeling voor kanker zeer succesvol was.”
Experience-based leren vormt apotheker van de toekomst: Onder de noemer experience-based leren starten masterstudenten in Leiden al in week vier met een coschap in de openbare apotheek. Zo kunnen zij de pas geleerde theorie direct in praktijk brengen. In september ontvangen studenten uit het eerste cohort – de master Farmacie ging in 2016 van start in Leiden – hun diploma. Zijn zij klaar voor de snel veranderende beroepspraktijk?
‘Het is onethisch dat een goed middel er niet is voor patiënten’: Ze praat met collega-academici, grote farmaceutische bedrijven, apothekers, verzekeraars, politici en patiëntenverenigingen, in Nederland en daarbuiten. Hoogleraar Carin Uyl-de Groot heeft daarbij steeds maar één doel voor ogen: patiënten zo snel mogelijk aan goede geneesmiddelen helpen. “Ik kan het niet hebben dat het recht op gezondheid niet voor iedereen geldt.”
Informatorium houdt alle data weesgeneesmiddelen up-to-date: De Europese lijst van weesgeneesmiddelen bevat ongeveer 1650 weesgeneesmiddelindicaties die sinds 2000 zijn opgenomen. De weesgeneesmiddelstatus kan toegekend zijn aan zowel nieuwe middelen als middelen die al langer op de markt zijn. Beide zijn opgenomen in het Informatorium Medicamentorum. Van veel weesgeneesmiddelen is nog relatief weinig bekend over de veiligheid.
Bijwerkingen vaak pas bekend na markttoelating: De kleine onderzoekspopulatie tijdens klinische onderzoeken resulteert in relatief weinig kennis over bijwerkingen op het moment dat een weesgeneesmiddel op de markt wordt toegelaten. De postmarketingfase is daarom van groot belang om nieuwe bijwerkingen te achterhalen en meer informatie te krijgen over bekende bijwerkingen.
‘Dankzij eculizumab kan ik mijn leven weer oppikken’: Een peuter was ze nog maar, toen de diagnose aHUS een schaduw vooruit wierp op haar leven. De zeldzame nierziekte bracht Francine Kruitwagen in en uit het Radboudumc, tot eculizumab “een wereld van verschil” maakte. Intussen staat aHUS haar ambities niet in de weg. “Ik laat mijn ziekte niet mijn leven beheersen.”
Maatwerk met eculizumab veilig en effectief bij aHUS: Eculizumab is een effectief geneesmiddel voor de behandeling van patiënten met de zeldzame nierziekte aHUS. Na dosisaanpassingen en het vroegtijdig staken van de therapie blijft 70% van de patiënten ziektevrij. Met de nieuwe behandelmethode is tot op heden ruim €17 miljoen bespaard, constateert promovenda Kioa Wijnsma.
‘Bescherm in academie ontwikkeld weesgeneesmiddel met keurmerk’: Voor de behandeling van de meest zeldzame ziekten – met tientallen patiënten in Nederland – ziet ziekenhuisapotheker Kirsten Schimmel de magistrale bereiding als een oplossing voor het verkrijgbaar en betaalbaar houden van weesgeneesmiddelen. “Voor deze schaalgrootte is een commercieel product niet altijd haalbaar.”
Duale plaatjesremming even effectief bij verkorte periode: Duale plaatjesremming (DAPT) na een percutane coronaire interventie (PCI) gedurende meer dan 12 maanden leidt tot meer grote bloedingen en niet-cardiale sterfte in vergelijking met maximaal 6 maanden DAPT. Voor patiënten met acuut coronair syndroom (ACS) is kortdurende DAPT even effectief en veilig als DAPT gedurende 12 maanden.
Methylfenidaat geeft jonge patiënt geen verhoogd risico op psychose: Een cohortstudie levert geen bewijs dat starten met methylfenidaat bij adolescenten en jongvolwassenen leidt tot een toename van het risico op een psychose, ook niet bij personen met een voorgeschiedenis van psychose.
Arrangement bevordert gepast gebruik weesgeneesmiddelen: Een jaarlijkse monitor, rondetafelgesprekken en speciale arrangementen: Zorginstituut Nederland heeft allerlei methoden opgezet om de vergoeding van weesgeneesmiddelen zo goed mogelijk te kunnen beoordelen. Apotheker Lonneke Timmers buigt zich hierover. “Ze hebben zo hun eigen problematiek met weinig bewijslast, kleine patiëntaantallen en vragen over (kosten)effectiviteit en prijs.”
Weesgeneesmiddelenstatus levert fabrikant incentives op: Voor veel zeldzame aandoeningen is nog altijd geen therapie beschikbaar, maar het aantal aanvragen voor de weesgeneesmiddelenstatus stijgt de laatste jaren wel aanzienlijk. Het Committee for Orphan Medicinal Products spant zich in om de behoefte aan meer middelen voor meer verschillende zeldzame ziekten onder de aandacht van fabrikanten te brengen. “De boodschap is: richt je ook eens op andere ziekten en echt innovatieve middelen.”
Fundamentele wijzigingen in behandeling van astma: Een astmabehandeling dient niet langer eerst met kortwerkende luchtwegverwijders te beginnen, maar meteen met ‘zo nodig’ laaggedoseerde inhalatiecorticosteroïden. Deze kunnen worden gebruikt in een vaste combinatie met formoterol of naast elke inhalatie met een kortwerkende luchtwegverwijder. Die aanbeveling betekent de meest ingrijpende verandering in de behandeling van astma in de afgelopen dertig jaar.
Tekort: confronteer leverancier: Apothekers moeten leveranciers steevast confronteren met de problemen die tekorten veroorzaken en moeten zich te allen tijde gedragen als een goede zorgverlener en de patiënt helpen, betoogt Gerrit van Ommeren. Ook al kost het moeite en soms inkomsten.
Cursus digitale farmaceutische zorg bereidt voor op innovaties: Niet alleen docenten, maar ook masterstudenten, staan aan de basis van de nieuwe keuzecursus digitale farmaceutische zorg (DFZ), die de Universiteit Utrecht vanaf het studiejaar 2019/2020 aanbiedt. “Het is belangrijk dat studenten en apothekers zich bewust zijn van digitale innovaties en er actief mee aan de slag gaan.”
Herken tekort door medicatie: Welk medicatiegebruik kan leiden tot een tekort aan vitamines of mineralen en welke symptomen daarbij horen, komt aan bod in de nieuwste FTO-module. Tevens is er aandacht voor de wisselwerking tussen voedingssupplementen en geneesmiddelen.
Groningen pakt therapietrouw aan met multidisciplinair centrum: Ondanks allerlei interventies is de afgelopen jaren weinig vooruitgang geboekt op het gebied van therapietrouw. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie neemt slechts de helft van de patiënten zijn geneesmiddelen op de juiste wijze in. Het Medication Adherence Expertise Center Of the northern Netherlands (MAECON), een uniek multidisciplinair samenwerkingsverband in Groningen, wil daarin verandering brengen.
OKEE: simpele interventie vermindert ‘corticofobie’: Een aanzienlijk deel van de apotheekmedewerkers denkt negatief over het gebruik van cutane corticosteroïden bij kinderen. Deze ‘corticofobie’ kan een slechte invloed hebben op het geneesmiddelgebruik, daar de apotheekmedewerker vaak de laatste zorgverlener is met wie een patiënt contact heeft voordat hij met de behandeling begint. De OKEE-interventie leidt tot betere begeleiding van jonge patiënten met eczeem.
Polypil vermindert cardiovasculair risico: Het gebruik van een polypil is effectief in het voor-kómen van grote cardiovasculaire gebeurtenissen. De therapietrouw is hoog en het aantal bijwerkingen laag.
Patiënt moet preferent medicijn accepteren of zelf betalen: Een patiënt stond op verstrekking van niet-preferente geneesmiddelen die hij al jaren kreeg, omdat hij allergisch zou zijn voor de preferente middelen. De apotheker leverde toch de preferente medicijnen, waarna de patiënt een klacht indiende. Het Regionaal Tuchtcollege verklaarde die ongegrond, omdat geen sprake zou zijn van een verhoogd substitutierisico of medische noodzaak.
Complexe driehoeksrelatie antipsychotica, delier, glucose: De wisselwerking tussen antipsychotica, delier en de glucose-homeostase is complex. Bij intensive-carepatiënten lijkt delier van invloed op de glucose-homeostase en andersom. Ook lijkt de wisselwerking tussen delier en glucose anders bij patiënten met diabetes. Dat concludeert Kris van Keulen op basis van haar promotieonderzoek.
Van zeven naar drie pillen: Meneer O wil graag minder medicijnen gebruiken. Zijn combinatietablet is vanwege leveringsproblemen omgezet in drie losse tabletten. Ook heeft hij spierpijn, mogelijk van de simvastatine. Na een bezoek aan de apotheker is de pijn weg en gebruikt hij vier pillen minder.
‘Meer diepgang in je werk door direct patiëntencontact’: De een probeert mensen van het roken af te helpen, een ander speelt zichzelf in YouTube-filmpjes en een derde adviseert diabetespatiënten over een gezondere leefstijl. Apothekersassistenten houden zich naast hun dagelijkse taken met een scala aan zorgactiviteiten bezig. Aan de vooravond van de Dag van de Apothekersassistenten vertelt een aantal van hen over hun werk. “Patiënten kunnen me altijd bellen voor hulp.”
Associatie tussen extra vitamine D en afname van sterfte is afwezig: Suppletie van vitamine D is niet geassocieerd met een afname van de sterfte bij volwassenen in vergelijking met placebo of geen behandeling. Vitamine D-suppletie vermindert wel de kans op sterfte door kanker.
Clopidogrel + grapefruitsap mag: De relevantie van de mogelijke interactie tussen clopidogrelgebruik en het nuttigen van grapefruitsap is onduidelijk, blijkt na een gezamenlijke herbeoordeling. Het is daarom niet (langer) nodig patiënten hiervoor te waarschuwen.
Goed werkzaam medicijn kan óók milieuvriendelijk zijn: Therapeutische werking en stabiliteit van geneesmiddelen kunnen wel degelijk hand in hand gaan met biologische afbreekbaarheid, ontdekten onderzoekers van de Leuphania universiteit in het Noord-Duitse Lüneburg. Het lukte hen meerdere biologisch afbreekbare medicijnen te ontwikkelen, zoals vernieuwde bètablokkers, antibiotica en een nieuw cytostaticum.
Openbaar apotheker in ziekenhuis lost problemen op voor eerste lijn: Om samenwerking te stimuleren tussen medisch specialisten en apothekers in de eerste lijn heeft het Medisch Spectrum Twente een openbaar apotheker uit de praktijk aangesteld. In de nieuwe functie ‘farmaceutisch coördinator eerste en tweede lijn’ werkt Rikie Elling aan het verbeteren van de medicatieoverdracht. “Openbaar apothekers vertrouwen mij als ik zeg dat ik hun probleem probeer op te lossen.”
Migraine: pijnvrij na gebruik rimegepant: Na behandeling van een migraineaanval met de calcitonin gene related-peptide (CGRP)-receptorantagonist rimegepant zijn meer patiënten pijnvrij en vrij van hun meest hinderlijke symptoom dan na gebruik van placebo.
Galcanezumab vermindert aanvalsfrequentie van clusterhoofdpijn: Eens per maand subcutane toediening van galcanezumab vermindert de frequentie van aanvallen van clusterhoofdpijn.
Kwetsbare oudere langer thuis dankzij juiste farmacotherapie: Door optimaal gebruik te maken van beschikbare informatie over geneesmiddelen bij ouderen en door out of the box-denken en -doen kunnen ouderen met de juiste farmacotherapie langer thuis blijven wonen. Medicatiebeoordelingen door arts en apotheker bij de 75-plus-populatie zijn belangrijk om de risico’s van medicamenteuze therapie bij ouderen te beperken.
Vertrouwensband essentieel voor optimale 24-uurszorg: Voor Hermijntje Geessink, die al 36 jaar thuis haar man Benno Geessink verzorgt, is goed contact met de apotheker van onschatbare waarde. Ze raadt andere mantelzorgers aan zich duidelijk kenbaar te maken bij de apotheek, zodat het team de situatie kent. “Dan weten de medewerkers dat je niet voor niets belt en ergens om vraagt.”
‘Wijk bij kwetsbare oudere soms af van hoe het hoort’: Ouderen in Velp blijven zo lang mogelijk thuis wonen. Dankzij de inzet van pionier Ester Bertholet, die acht jaar geleden haar eigen praktijk voor ouderen oprichtte. Medicatiegebruik opschonen vormt een belangrijk onderdeel. Van het stoppen tot het zoeken naar praktische oplossingen. “Dan maar alles ’s avonds innemen en Thyrax hoger doseren.”
‘Een verzorgingshuis zie ik echt niet zitten’: Om ouderen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving te laten wonen, is het belangrijk dat iemand hun medicatiegebruik goed in de gaten houdt. Apotheker Mariolina Devalle uit Naaldwijk gaat daarvoor het liefst op huisbezoek, omdat mensen dan meer op hun gemak zijn en meer vragen stellen. “Bovendien vertelt de huiskamer veel over een persoon.”
Griepvaccin beschermt vanaf nu tegen vier virusstammen: Dit seizoen ruilt het Nationaal Programma Grieppreventie het trivalente influenzavaccin in voor het quadrivalente. Daarin zitten vertegenwoordigers van zowel twee type A-virussen als beide B-viruslijnen. Voorheen bevatte het vaccin maar één B-lijn. Toch biedt de nieuwe prik geen 100% bescherming tegen de griep, zegt viroloog Adam Meijer. De virussen blijven evolueren.
Vaccin tegen alle subtypen influenzavirus in de maak: Een griepvaccin dat beschermt tegen alle verschillende virussubtypen, dat ideaalbeeld ziet farmaco-epidemioloog Eelko Hak voor zich. En dan liefst in inhaleerbare vorm. Eind volgend jaar worden resultaten uit een eerste fase III-studie voor een universeel griepvaccin bekend. “Als dat goed uitpakt, verwacht ik dat een registratie volgt.”
Wel behoefte aan klare taal, maar keurmerk 'overbodig': Hoewel Nederlandse apothekers het lastig vinden laaggeletterdheid te herkennen, is de behoefte aan een Klare Taal Keurmerk gering. Dat komt naar voren uit onderzoek naar het Crystal Clear Mark, dat in Ierland is ontwikkeld om de farmaceutische zorg aan laaggeletterden te verbeteren. Nederlandse apothekers vinden het wel belangrijk dat het taalniveau van de website en folders wordt aangepast.
Infectie beïnvloedt concentratie van voriconazol in bloed: De variabiliteit van de voriconazol-concentratie in bloed kan veroorzaakt worden doordat de patiënt een ernstige infectie heeft. Hierdoor vermindert het voriconazol-metabolisme, waardoor de concentratie in het bloed kan toenemen tot potentieel toxische waarden. Dit blijkt uit promotie-onderzoek van Anette Veringa. “Met meer informatie over farmaco-kinetiek kan behandeling met voriconazol worden geoptimaliseerd.”
Diabetespatiënt kan wel wat hulp van apotheek gebruiken: Voor diabetespatiënten is zelfmanagement niet vanzelfsprekend. Zo controleert slechts de helft zelf de bloedglucosespiegel en verricht maar een klein aantal extra metingen bij afwijkende voedingspatronen of ziektes. Apothekers kunnen bijdragen aan zelfmanagement van diabetespatiënten door hen onder meer te informeren over de aandoening en te vragen naar eventuele problemen met de medicatie.
Ticagrelor of prasugrel na ACS: diffuus beeld: Onderzoeken die de effectiviteit van prasugrel en ticagrelor na een acuut coronair syndroom (ACS) vergelijken, leveren geen eenduidige conclusie. Een retrospectieve cohortanalyse laat een lagere incidentie zien van cardiovasculaire gebeurtenissen, maar een prospectieve studie spreekt dit tegen.
Schaarste dermatica: afspraken nodig over apotheekbereidingen: Binnen de dermatologie spelen apotheekbereidingen een relatief grote rol; bij 62,1% van de bereidingen gaat het om een dermaticum. Vaak komt dit doordat een voorgeschreven handelspreparaat niet leverbaar blijkt. De Domeingroep Dermatotherapie pleit voor goede afspraken tussen specialist en apotheker, waarbij de poliklinische apotheek een spilfunctie kan vervullen.
Opioïdgebruikers in het vizier: Met een nieuwe FTO-module kunnen huisartsen en apothekers streven naar gepast gebruik van sterkwerkende opioïden. Door afspraken te maken over indicaties en patiëntengroepen, en door langdurige gebruikers in het vizier te krijgen.
Farmaceutisch consulent neemt taken apotheker over: Omdat voor apothekers niet altijd duidelijk is wat ze kunnen verwachten van een farmaceutisch consulent, heeft promovendus apotheker Tamara Köhler een beroepsprofiel opgesteld. Ze heeft in kaart gebracht welke taken farmaceutisch consulenten verrichten in de praktijk. “Ze zorgen er onder meer voor dat projecten die lang blijven liggen, zoals een patiëntenavond, wél tot stand komen.”

« Vorige 100 item(s) 1 3 Volgende 50 item(s) »

Navigatie

2019