2020

Patiënt bepaalt samen met behandelaar hoe hij psychofarmaca zal afbouwen: De heer B (86 jaar) gebruikt al jaren oxazepam en zopiclon vanwege angsten en slaapproblemen, maar deze middelen hebben een slechte invloed op zijn cognitie, evenwicht en zelfstandigheid. De apotheker-farmacotherapeut maakt samen met de heer B een afbouwschema, waarin zijn wensen en voorkeuren zijn verwerkt. Na het stoppen van oxazepam voelt de heer B zich “hartstikke goed”.
Magistrale insuline, geitenverdriet en de bloei van metformine: Een absolute sensatie was de ontdekking van insuline, de extractie ervan uit de runderpancreas en de geslaagde toediening ervan aan de eerste jonge patiënt Leonard Thompson in januari 1922. Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde wijdde er in november van dat jaar bijna honderd pagina’s aan.
‘Kijk niet alleen naar glucose, ook naar insulinespiegel’: Een pilotstudie waarin patiënten na bepaling van het subtype diabetes gericht leefstijladvies krijgen, laat zien dat de aandoening daardoor met minder medicatie beter onder controle is. Iedereen uitgebreid ‘diabetyperen’ is volgens apotheker Anne-Margreeth Krijger-Dijkema niet haalbaar, maar standaard insuline bepalen wel. “Inzicht in zowel nuchter glucose als insuline geeft al enige richting.”
Remming van aromatase niet zinvol bij obesitas: Aromataseremming middels letrozol herstelt de verstoorde estradiol-testosteronratio bij mannen met obesitas. Verrassend genoeg bevordert dit het afvallen niet. Dit komt waarschijnlijk doordat de positieve effecten van de stijging van de testosteronspiegel teniet worden gedaan door de ongunstige effecten van de daling van de estradiolspiegel, concludeert Sandra Loves op basis van haar promotieonderzoek. Deelnemers waren 42 mannen met een gemiddeld bmi van 40,8.
Niet meer snijden maar smeren voor patiënten met lentigo maligna: Behandeling met imiquimod 5%-crème lijkt een goed alternatief voor chirurgie bij patiënten met lentigo maligna, een donkere vlek die meestal voorkomt in het gelaat van oudere mensen. Een prospectieve studie laat zien dat deze therapie succesvol is bij 84,2% van de patiënten. De vlek wordt behandeld om progressie naar lentigo maligna melanoom te voorkomen.
Gefapixant vermindert de hoestfrequentie: Tweemaal daags 50 mg gefapixant vermindert significant de hoestfrequentie bij patiënten met refractair of onverklaarbaar chronisch hoesten in vergelijking met placebo.
Gentherapie met antisense oligonucleotide reduceert levervet: Inhibitie van diacylglycerol-O-acyltransferase 2 (DGAT2) met een antisense oligonucleotide kan een veilige en effectieve behandeling bieden van non-alcoholic fatty liver disease bij patiënten met diabetes type 2.
Meeste klachten over sint-janskruid betreffen supplementen: Uit meldingen bij Lareb blijkt dat geregistreerde producten met sint-janskruid net zo goed risico’s op bijwerkingen hebben als vrij verkrijgbare supplementen, al is die laatste groep ruim in de meerderheid. Klachten beginnen vaak al binnen enkele weken na start. Het is belangrijk dat consumenten goed geïnformeerd zijn over de ongewenste bijwerkingen en mogelijke interacties.
‘Adviseren over veilig gebruik kruiden is een taak voor de apotheker’: Veel patiënten investeren in hun gezondheid en gebruiken naast hun geneesmiddelen ook kruidensupplementen. In verband met interacties vragen apothekers hiernaar, maar wie adviseert patiënten bij het veilig gebruik van deze producten? In suppletie en voeding gespecialiseerde apothekers vertellen waarom kennis van kruiden in de apotheek thuishoort.
Groot verschil in werkingsduur lijkt niet aannemelijk: Fabrikant Takeda benadrukt in een folder de ‘unieke langwerkende prodrug-vorm’ van lisdexamfetamine. Het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM) checkte deze bewering en concludeert dat er op dit moment nog weinig bekend is, maar acht een groot verschil in werkingsduur tussen dexamfetamine en lisdexamfetamine niet aannemelijk. Goede vergelijkende studies naar effectiviteit ontbreken.
MFB’s ingezet voor bijsturen therapie kwetsbare oudere: Niet alle geneesmiddelen zijn geschikt voor kwetsbare ouderen. In de rapporten van het Expertisecentrum Pharmacotherapie bij Ouderen (Ephor) staat per geneesmiddelgroep vermeld welke middelen minder gewenst zijn. In Service Apotheken is onderzocht of Medisch Farmaceutische Beslisregels (MFB’s) kunnen bijdragen aan de implementatie van de Ephor-adviezen. “Goede werkafspraken binnen het apotheekteam zijn essentieel.”
Signalen bij bewaking: niet te veel, niet te weinig: De overgang naar Medisch Farmaceutische Beslisregels (MFB’s) per 1 november zorgt voor onderdrukking van irrelevante medicatiebewakingssignalen en signalering van eerder niet-opgemerkte risicosituaties. Doel is de patiëntveiligheid te vergroten. “MFB’s dienen met verstand te worden afgehandeld; ze kunnen de professional ondersteunen, maar niet vervangen.”
Moderne techniek verbetert doseringen ‘oud’ antibioticum: Veel betalactam-antibiotica zijn al tientallen jaren op de markt. In de loop van de tijd is meer bekend geworden over hun spiegel/effect-relatie. In haar proefschrift evalueert Femke de Velde de doseringen van oude betalactam-antibiotica op basis van populatie-farmacokinetische modellen en de huidige farmacokinetische en farmacodynamische kennis. “Gezien het resistentieprobleem is het belangrijk de doseringen van antibiotica te optimaliseren.”
Risico op hypokaliëmie bij gebruik van flucloxacilline: Aandacht voor hypokaliëmie als mogelijke bijwerking van flucloxacilline is van belang, vooral wanneer het gebruik ervan wordt gecombineerd met hypokaliëmie-inducerende diuretica. Maar ook wanneer andere risicofactoren voor de ontwikkeling van hypokaliëmie aanwezig zijn. Tussen juni 2008 en september 2020 ontving Bijwerkingencentrum Lareb tien meldingen van hypokaliëmie bij het gebruik van flucloxacilline.
Antibiotica: kroon op het interbellum: Eén dag voor Operatie Duinkerken en ruim twaalf jaar na de iconische ontmoeting van Alexander Fleming met zijn vergeten petrischaal vol stafylokokken, werd op 25 mei 1940 het proof of concept geleverd voor het antibioticum penicilline. De schaal raakte via het geopende raam geïnfecteerd met de Penicillium-schimmel.
Creativiteit viert hoogtij in strijd tegen resistentie: Knutselen aan de structuur van bestaande antibiotica, proberen het ‘schild’ van bacteriën of resistente enzymen te verzwakken, en testen met gloednieuwe antibiotische stoffen. Een greep uit de innovaties om multiresistente bacteriën te lijf te gaan. “Het hoofddoel is om één van de stoffen tot aan een fase I-studie te krijgen.”
Ook in Nederland opmars te zien van resistente micro-organismen: Antibioticaresistentie geldt als een van de grootste bedreigingen voor de wereldgezondheid. Hoewel het met overgebruik van antibiotica meevalt in Nederland, is ook hier ruimte voor verbetering. “Slim omgaan met innovatieve ideeën biedt veel kansen om infecties in de toekomst goed en veilig te kunnen blijven behandelen.”
‘Apothekers in coronatijd: richt een crisisteam op en laat je stem horen’: Het kost apothekers soms moeite zich zichtbaar te maken en hun stem te laten horen, terwijl dat in een crisissituatie uitermate belangrijk is, betoogt openbaar apotheker Jaap Dik. Hij wijst daarbij op de onduidelijkheid over het coronatestbeleid voor zorgverleners en de zorgbonus. “Apothekers hebben wel degelijk een mening die ertoe doet.”
Verlagen dosis prasugrel veiliger: Halveren van de dosering prasugrel een maand na een percutane coronaire interventie (PCI) reduceert het risico op een klinische uitkomst in het eerste jaar.
Antibiotica vergroten kans op inflammatoire darmaandoeningen: Een hogere cumulatieve blootstelling aan systemische antibiotica, vooral middelen met een breed werkingsspectrum, is mogelijk geassocieerd met een grotere kans op een inflammatoire darmaandoening (IBD).
Een dosisaërosol zonder teller; dat kan écht niet meer: Anno 2020 is er geen valide argument meer om een dosisaërosol te gebruiken zonder teller. Zolang voor fabrikanten de verplichting ontbreekt om een pMDI altijd te voorzien van een dosisindicator, zouden zorgverleners gebruikers moeten motiveren een teller te gebruiken, los of in combinatie met een voorzetkamer. Zorgverzekeraars doen er goed aan de teller te vergoeden.
Specialistische farmaceutische zorg thuis is bovenal maatwerk: Patiënten met ernstig astma krijgen in een pilot van het HagaZiekenhuis en Franciscus Gasthuis&Vlietland thuis een behandeling met biologicals, die ze voorheen in het ziekenhuis kregen. Het multidisciplinair werken en het opzetten van een veilige structuur voor deze specialistische farmaceutische zorg thuis blijkt ambitieus en tijdrovend te zijn.
Voorzetkamer nooit zomaar inwisselen voor een andere: Voorzetkamers zijn niet één op één uitwisselbaar, gezien de potentiële verschillen in de hoeveelheid en de kenmerken (met name de fine particle mass) van het inhalatiemedicament dat ter beschikking komt aan de patiënt. Bij de keuze van een voorzetkamer moet rekening worden gehouden met factoren die van belang kunnen zijn voor de therapietrouw en daarmee de effectiviteit van de behandeling. Een update van de meest recente bevindingen.
Doseren op anti-xa-spiegels uitkomst bij obese Covid-19-patiënt: Patiënten met obesitas hebben een verzwakt immuunrespons, waardoor zij mogelijk een sneller en ernstiger beloop hebben van COVID-19. Ook hebben COVID-19-patiënten met obesitas een verhoogd risico op het ontwikkelen van longembolieën. Voor de behandeling hiervan is in Nederland onder meer dalteparine geregistreerd, tot een maximum van 18.000 IE per dag. Om onderdosering te voorkomen biedt doseren op anti-Xa-spiegels uitkomst.
Upadacitinib effectief bij reumatoïde artritis: Bij patiënten met reumatoïde artritis refractair voor biologische DMARD’s is upadacitinib superieur aan abatacept. Ernstige bijwerkingen lijken vaker op te treden.
Hoger risico borstkanker bij gecombineerde hormoontherapie: Hormoontherapie (HRT) tijdens de overgang verhoogt het risico op borstkanker. Deze nieuwe studie laat zien dat het risico met name is verhoogd bij gebruik van preparaten met zowel oestrogenen als progestagenen en bij langdurig gebruik.
Oudere verwelkomt advies apotheek voor valpreventie: Apothekers kunnen een belangrijke rol spelen bij valpreventie in de eerstelijnszorg. Patiënten zijn gemotiveerd om hieraan mee te werken, mits de interventies aansluiten op de eigen persoonlijke voorkeuren. Ze verwachten dat de apotheek zich richt op veilig medicatiegebruik, medicatie-afbouw en het verstrekken van informatie over valrisicoverhogende geneesmiddelen.
‘Met die ene grote pil gaan we het niet redden’: De vergrijzing neemt sterk toe en veel ouderen gebruiken veel geneesmiddelen. Toch wordt bij het ontwerp van die middelen nog onvoldoende gedacht aan die gebruikers, waardoor medicatie moeilijk is in te nemen en de behandeling faalt. Met een uniek reflectiedocument wil het Europees Geneesmiddelen Agentschap de bewustwording vergroten bij fabrikanten, artsen, apothekers en patiënten.
Coronatijd stimuleert tot slagvaardig reageren: Tijdens de coronacrisis hoogwaardige zorg aan kankerpatiënten kunnen blijven bieden en tegelijkertijd alle COVID-maatregelen in acht nemen is geen geringe uitdaging voor ziekenhuizen. In het Erasmus MC is een aantal veranderingen doorgevoerd in de manier waarop patiënten antikankertherapieën krijgen, met als doel hen zo kort en weinig mogelijk in het ziekenhuis te laten zijn.
Tijd is rijp voor meer duurzaamheid in de apotheek: Duurzaamheid speelt een belangrijke rol in de samenleving. Ook in de zorg krijgt het een steeds prominentere plaats. Grote vraag is hoe individuele apothekers en het hele apotheekteam dit kunnen vormgeven. “Tijdens de eerste golf van de coronapandemie kreeg hergebruik van schaarse middelen al een impuls, het is nu zaak dit vast te houden en verder uit te breiden.”
Patiënt krijgt stem bij het ontwikkelen van farmaceutische zorg: Patiënten actief betrekken bij het bouwen van een e-coach en voorlichting geven in de spreekkamer over de werkelijke effecten van een behandeling met geneesmiddelen. Apotheker Job Eijsink uit het Isala ziekenhuis en ziekenhuisapotheker Ewoudt van de Garde uit het St. Antonius Ziekenhuis vertellen hoe zij naast klinische uitkomsten de ervaringen van patiënten gebruiken om de zorg te verbeteren.
Caplacizumab optimaliseert aanpak levensbedreigende ziekte TTP: Caplacizumab blijkt effectief bij de behandeling van de acute, levensbedreigende ziekte trombotische trombocytopenische purpura (TTP). Onderzoek suggereert dat verdere optimalisatie mogelijk is door het middel eerder te starten, om de dag te doseren en eerder te staken, waardoor kosten worden bespaard.
Goud dat niet blinkt en de parel van Mary Walker: De zoektocht naar geneesmiddelen tegen auto-immuunziekten is tot ver in de twintigste eeuw een blindemanspel gebleven. Dat kwam omdat de mechanismen achter deze ziekten onbekend waren en de grote bloei van de immunologie als wetenschap pas in de tweede helft van die eeuw plaatsvond.
Van een persoonlijk gesprek tot een digital human apotheker: Om het gebruik te verbeteren van het reumageneesmiddel methotrexaat start de Sint Maartenskliniek met een pilot met een digital human apotheker. Zo kunnen reumapatiënten virtueel en 24/7 worden begeleid. De digitale apotheker kan menselijke gesprekken voeren door te horen, te begrijpen en te reageren. Ze heeft een vriendelijke stem en gezichtsuitdrukking en gebruikt emotie in de communicatie.
Fostemsavir behoudt effectiviteit na 96 weken: Bij intensief behandelde personen met gevorderde hiv-1-infectie en gelimiteerde behandelopties laat een op Fostemsavir gebaseerd behandelingsregime een behouden respons zien gedurende 96 weken.
Gunstig effect alteplase bij herseninfarct met onbekende start: Bij patiënten met een beroerte met een onbekend tijdstip van start van de symptomen leidt intraveneus alteplase tot een betere functionele uitkomst na negentig dagen dan placebo of standaardzorg. Dit ondanks een toegenomen risico op een symptomatische intracraniële bloeding.
Patiënt wijt vermoeidheid vaak aan gebruik biological: Vermoeidheid is een belastende bijvangst voor patiënten met chronische ziekten, zoals reumatoïde artritis of inflammatoire darmziekten. De oorzaak van vermoeidheid wordt vaak toegeschreven aan ziektegerelateerde factoren, maar ook het gebruik van geneesmiddelen zoals biologicals kan een rol spelen. Patiënten die deze bijwerking ervaren zien de vermoeidheid terugkeren na elke toediening van de biological.
Jak-remmers: minder reumatische klachten, wel meer infecties: Aan de drie JAK-remmers die zijn geregistreerd bij inflammatoire reumatische aandoeningen is onlangs een vierde toegevoegd: filgotinib. In hoeverre de JAK-remmers van elkaar verschillen in effectiviteit en veiligheid is nog onvoldoende duidelijk. Meer data zijn nodig om de lange-termijnveiligheid, bijvoorbeeld cardiovasculair, te kunnen bewijzen.
‘Behandeling psoriasis steeds preciezer en effectiever’: Met de komst van twee nieuwe klassen interleukineremmers is het aantal geneesmiddelen bij psoriasis flink uitgebreid, en er zit nog meer in de pijplijn. Door die grote keuzemogelijkheid kan de behandeling van de inflammatoire huidziekte steeds verder worden geoptimaliseerd, zegt Juul van den Reek van het Raboudumc. “Ernstige vormen van psoriasis kunnen we nu veel preciezer en effectiever behandelen.”
Eenduidigheid signalen belangrijk: Door het artikel ‘Signalen bij bewaking: niet te veel, niet te weinig’ in PW 44 over de introductie van Medisch Farmaceutische Beslisregels (MFB’s) ontstaat mogelijk de indruk dat dit slaat op alle apotheekinformatiesystemen. Dit is niet het geval, betoogt Raymond Kolman.
Oculaire toediening timolol vermindert pijn bij migraine: Oogdruppels met timolol kunnen een effectieve en veilige optie zijn bij de behandeling van een acute migraineaanval. Verder onderzoek is nodig om te zien of deze effecten ook aanhouden bij langduriger gebruik.
Setmelanotide werkt bij ernstige obesitas: Setmelanotide kan bij ernstige obesitas, veroorzaakt door een tekort aan pro-opiomelanocortine (POMC) of leptinereceptoren (LEPR), het lichaamsgewicht verminderen.
Radiofarmacie in de hoofdrol bij prostaatkanker: Prostaat-Specifiek Membraan Antigeen (PSMA)-PET-scans zijn veelbelovend in de prostaatkankerzorg. Het onderzoek naar biodistributie, farmacokinetiek en biologische variabiliteit in opname draagt bij aan de juiste vervaardiging en interpretatie van de PET scans. Tevens zet het aan tot adequate monitoring en dosering van oncologische therapie, concludeert promovendus Bernard Jansen.
Deeltijdwerk zet vrouw op achterstand: Anna Dukel stelde onlangs in het PW dat op parttime werken in de apotheek een taboe rust. Haar conclusie verdient nuancering, betoogt Sonja Keizers. “Parttime werken zet vrouwen op achterstand, ook in de apothekersbranche.”
Hormonale anticonceptie veroorzaakt soms angst en paniek: Behalve emotionele schommelingen en depressieve stemmingen melden vrouwen ook andere psychische bijwerkingen bij het gebruik van hormonale anticonceptie, zoals angst- en paniekklachten. Deze bijwerkingen hebben grote impact op het dagelijks leven, blijkt uit onderzoek van farmaciestudenten van de Rijksuniversiteit Groningen, in samenwerking met Bijwerkingencentrum Lareb.
Timing van groot belang bij farmacotherapie COVID-19: Geen enkel geneesmiddel is een 'magic bullet' gebleken voor COVID-19, maar in de afgelopen tien maanden is in de farmacotherapie wel degelijk significante vooruitgang geboekt. Ook ontwikkelingen zoals SSRI’s voor ambulante patiënten en vernevelde interferon beta-1a kunnen voor verdere verbetering zorgen. “Belangrijkste inzicht is dat iedere fase therapeutisch maatwerk vereist.”
‘Iedereen was gespannen, maar ook super gemotiveerd en geconcentreerd’: Ziekenhuisapotheker Eileen van der Stoep voelde door de grote media-aandacht tijdens de coronacrisis extra druk om de tekorten aan propofol en midazolam op te vangen. Een eenmaal thuis waren er ’s avonds vaak nog coronagerelateerde webinars. “Het ziekenhuis zat fulltime in mijn hoofd. Dat vergt veel van je krachten.”
‘Het wordt druk, daar zie ik absoluut niet tegenop’: In tijden van corona moeten zorgen voor het wereldwijde transport van medicijnen, vaccins en beschermingsmiddelen is een zware klus, maar volgens apotheker Astrid Thorissen ook spannend en historisch. “Ik ben een positief ingesteld persoon.”
Coronapandemie inspireert tot hands-on studiemodel: ‘never waste a good crisis’: De coronacrisis bracht ook nieuwe uitdagingen voor de ziekenhuisfarmacie. Om hieraan een actieve bijdrage te kunnen leveren zetten ziekenhuisapothekers in opleiding een virtueel managementteam op. “Op deze manier kun je tijdens je opleiding meer ervaring opdoen in het leiden van een ziekenhuisapotheek.”
‘Vooral het eenzame sterven greep me heel erg aan’: Een Nederlandse apotheker die ook als singer-songwriter doordringt tot de muziekscene in de Verenigde Staten kom je niet vaak tegen. Zijn eerder dit jaar uitgebrachte coronasong kreeg veel lof, waardoor Peter van Leeuwen nu overweegt een nieuw carrièrepad in te slaan.
Golimumab verbetert functie β-cellen bij jongere met diabetes type 1: Bij kinderen en jongvolwassenen met nieuw gediagnosticeerde diabetes type 1 verbetert golimumab de endogene insulineproductie ten opzichte van placebo. Ook hebben patiënten minder exogeen insuline nodig.
Reductie LDL ook bij ouderen zinvol: Bij patiënten van 75 jaar en ouder is het verlagen van het LDL net zo effectief als bij jongere personen in het verlagen van het cardiovasculaire risico.
‘We zagen iets groots op ons afkomen, dat versterkte de saamhorigheid’: Corona was voor veel Nederlanders nog een ver-van-mijn-bedshow toen instellingsapotheker Mark Niestijl de grote impact zag van dit nieuwe virus. Samen met collega-apothekers en apotheekmedewerkers verzorgde hij de medicatievoorziening in een tot coronazorgcentrum omgebouwd hotel. “Iedereen is betrokken, dat is bijzonder om te ervaren.”
‘Voelt goed dat we palliatieve traject konden verbeteren’: Door steeds in contact te blijven met de zoon van een patiënt wist Thomas van Pul aan het begin van de coronacrisis te voorkomen dat een palliatieve sedatie faliekant zou mislukken. De casus heeft hem aangegrepen. “Dit toont hoe belangrijk het is dat de drempel van de apotheek laag is.”
Stille getuigen: Voor het Pharmaceutisch Weekblad mag ik als fotograaf met regelmaat op pad voor een portret van een apotheek, apotheker of apothekersassistent. De apotheek en de zorg in bredere zin zijn het speelveld waarin ik mijn werk het liefst tot uitvoering breng.
‘Dit was de heftigste periode tijdens mijn werk als apotheker’: Ineens is het dorp waar je werkt voorpaginanieuws. Je apotheek staat in de gemeente met de meeste besmettingen op de Veluwe en daarmee in de top 5 van Nederlandse gemeentes met het hoogste aantal besmettingen. “Ik kan gerust zeggen dat het afgelopen voorjaar de heftigste periode is geweest tijdens mijn werk als apotheker.”
‘Veerkracht zorgverleners is heel indrukwekkend’: Worden zorgverleners altijd al geconfronteerd met menselijk leed en hoge werkdruk, het afgelopen coronajaar was ook voor hen totaal anders. De vertrouwde zorg veranderde in snel tempo, wat leidde tot onrust en stress. Twee deskundigen vertellen hoe ze zorgverleners begeleiden. “Een goed gesprek doet wonderen.”
Remdesivir is misschien ‘geen wondermiddel’, maar wel hét middel van het jaar: Om het eerste middel dat geregistreerd werd voor COVID-19, remdesivir, kunnen we aldus ziekenhuisapotheker Alwin Huitema dit jaar niet heen. Het staat dan ook op nummer één in de Top 3 Geneesmiddelen. Op de voet gevolgd door twee gentherapieën: Zolgensma op twee en Libmeldy op drie. “Ik heb een zwak voor echt zeldzame ziektes.”

« Vorige 100 item(s) 1 2

Navigatie

2020