Van UR naar zelfzorg is lucratief
De keuze voor de zelfzorgstatus van een geneesmiddel is actueel bij het vervallen van het patent of bij het niet toekennen van een vergoedingstatus. Onderzoekers uit Boston en Parijs geven in een systematisch overzicht de stand van zaken weer rond ‘Rx-naar-OTC’ in de wereldliteratuur over de afgelopen vijftien jaar [J Med Econ. 2013;16:835-44]. Tevens ontwikkelden ze een farmaco-economische richtlijn voor toekomstige beslissingen.
De auteurs doorzochten in de literatuurdatabases Medline en Embase de periode 1995-2010. Dit leverde slechts twaalf artikelen op met het thema van ‘Rx-naar-OTC’. Tien artikelen betroffen de Verenigde Staten en slechts twee artikelen hadden betrekking op Europa. Kijken we naar Nederland, dan blijkt dat na 2000 voor slechts negen middelen een wijziging naar zelfzorgstatus is gehonoreerd: ambroxol, docosanol, fexofenadine, ipratropiumbromide, levonorgestrel, omeprazol, orlistat, nicotine en pantoprazol.
De statuswijzigingen in de Verenigde Staten zijn vaak doorgevoerd op verzoek van zorgverzekeraars. Een mooi voorbeeld dat de auteurs beschrijven is loratadine, een antihistaminicum. Als gevolg van de statuswijziging vergoedden de zorgverzekeraars miljoenen dollars minder aan extra kosten voor allergische aandoeningen. Voor de fabrikanten is er ook een goede reden: door na de patentperiode het middel als zelfmedicatie te positioneren wordt de levenscyclus met jaren verlengd, met als gevolg gemakkelijk te behalen winsten.
De auteurs plaatsen kritische kanttekeningen bij de gepresenteerde studies. Met name het consumentengedrag is onvoldoende in de modellen weergegeven. In de landen waar bij veel geregistreerde middelen bijbetalingen nodig zijn, zal dit een ander beeld geven dan in Nederland, waar vrijwel nooit een bijbetaling van toepassing is. Ook onjuist gebruik en misbruik van zelfzorgmiddelen blijven in de modellen onderbelicht.
De auteurs stellen nieuwe modellen voor met gebruik van epidemiologische gegevens, bibliografische gegevens en verkoopverwachtingen. Dit moet de farmaco-economische waarde van nieuwe zelfzorgmiddelen beter voorspelbaar maken. Nu binnenkort veel patenten vervallen, lijkt dit een enorme groeimarkt.