Twijfels bij veiligheid HES-infusie
Bij hypovolemie ten gevolge van trauma, operatie of sepsis worden plasmavervangende middelen gebruikt om het tekort aan circulerend volume aan te vullen. Hiervoor komen kristallijne vloeistoffen (bijvoorbeeld elektrolyten of glucose), colloïdale vloeistoffen (gelatine-oplossingen, hydroxyethylzetmeel) of albumine in aanmerking.
De veiligheid van hydroxyethylzetmeel (HES) staat al langere tijd ter discussie. Eerder onderzoek gaf aanwijzingen voor een verhoogd risico op acuut nierfalen en overlijden bij patiënten met sepsis. Dit risico zou kleiner zijn bij gebruik van HES-vloeistoffen met een kleiner molecuulgewicht (gemiddeld 130 kDa), maar deze claim is niet voldoende onderbouwd.
Deense onderzoekers voerden daarom een systematische review met meta-analyse uit waarin HES 130 werd vergeleken met kristallijne vloeistoffen of albumine bij patiënten met sepsis [BMJ. 2013;346:f839]. Zij vonden geen verschil in mortaliteit. Wel hadden patiënten die HES 130 kregen vaker niervervangende therapie (relatief risico (RR) 1,36) of een bloedtransfusie (RR 1,29) nodig. Ook hadden zij vaker ernstige bijwerkingen (RR 1,30).
Een tweede Canadese systematische review met meta-analyse vergeleek alle typen HES-vloeistoffen met alle andere volumevergrotende middelen bij ernstig zieke patiënten [JAMA. 2013;309(7):678-688]. Ook hieruit bleek in eerste instantie geen verschil in mortaliteit. Zeven van de 38 geïncludeerde onderzoeken waren echter uitgevoerd door Joachim Boldt, een Duitse arts die in opspraak is geraakt wegens fraude met onderzoeksresultaten. Wanneer de studies van Boldt werden weggelaten uit de meta-analyse, bleek het risico op mortaliteit bij gebruik van HES wel significant verhoogd (RR 1,09, absoluut risico (AR) 1,51%). Ook hadden patiënten die HES kregen een verhoogde kans op nierfalen (RR 1,27, AR 5,45%) en niervervangende therapie (RR 1,32, AR 3,12%).
Omdat veel klinische richtlijnen gebaseerd zijn op onderzoek van Boldt, is het zeer de vraag of infusievloeistoffen met HES nog een plaats verdienen. Ook het Europese Pharmacovigilance Risk Assessment Committee heeft een herbeoordeling van HES-bevattende infusievloeistoffen aangekondigd. Een advies wordt in mei verwacht.