Langdurig immuun voor malaria

Aanleiding voor de studie vormde een onderzoek naar een nieuwe immunisatiemethode tegen malaria van de afdeling medische microbiologie van het UMC St Radboud in 2009. Aan dit onderzoek deden tien vrijwilligers mee die nooit eerder malaria hadden gehad. Zij kregen gedurende enkele maanden chloroquineprofylaxe terwijl zij besmet werden met een chloroquinegevoelige stam Plasmodium falciparum.

Geen van de vrijwilligers kreeg ziekteverschijnselen. Bovendien bleken zij, nadat zij een maand na stoppen met chloroquine opnieuw werden besmet met dezelfde malariastam, nog steeds beschermd. De vrijwilligers bouwden dus een afweerreactie op.

Niet duidelijk was echter hoe lang deze immuniteit standhield, vertelt onderzoekster Anne Teirlinck. “Met dit nieuwe onderzoek laten we nu zien dat immuniteit minimaal tweeënhalf jaar aanhoudt. We hebben zes van de oorspronkelijke tien vrijwilligers opnieuw blootgesteld aan dezelfde malariastam. Vier van hen bleken nog steeds volledig beschermd. De afweer van de twee anderen was niet voldoende om volledige bescherming te geven, maar wel om de groei van de parasieten te vertragen.”

Plasmodium falciparum is de verwekker van malaria tropica. Deze parasiet wordt beschouwd als de gevaarlijkste van de malariaparasieten, omdat hierbij de meeste complicaties optreden en veel mensen hieraan sterven. In 2009 ontwikkelden zo’n 225 miljoen mensen malaria door deze parasiet. Dit leidde wereldwijd tot 781.000 doden; zo’n 85% van hen waren kinderen jonger dan vijf jaar. Er is nog geen effectief malariavaccin.

Voordat de in Nijmegen beproefde methode in de praktijk kan worden toegepast, moeten nog veel vragen worden beantwoord. In malariagebieden bijvoorbeeld, worden mensen zelden geïnfecteerd door dezelfde malariastam. “We willen daarom graag weten of er ook bescherming is voor andere malariastammen”, zegt Teirlinck.

“Ook willen we achterhalen wat precies de rol van chloroquine is. Chloroquine doodt alleen de parasieten die in het bloed zitten, het laat de leverparasieten ongemoeid. In de oorspronkelijke studie zorgde chloroquine er zo voor dat de parasiet lang genoeg in het lichaam bleef, waardoor de proefpersonen een effectieve immuunrespons konden ontwikkelen. Maar wellicht dat chloroquine zelf ook een effect op het afweersysteem heeft. Het antwoord op die vraag is interessant.”

Samen met collega’s van het Universitair Medisch Centrum Leiden en de Amerikaanse firma Sanaria probeert de Nijmeegse onderzoeksgroep nu een vaccin te ontwerpen op basis van de hele parasiet. Dit gebeurt met financiële steun van het Top Instituut Pharma.