Opmars robot gaat onverminderd door

RoboPharma was lange tijd de Nederlandse marktleider in apotheekrobots. In ruim honderd apotheken staat een robot van dit merk. De rechtbank in Den Bosch verklaarde het bedrijf begin februari failliet. De verminderde inkomsten van apotheken zouden de oorzaak zijn van het faillissement.

“Met de komst van het preferentiebeleid is de bereidheid onder apothekers om te investeren enorm afgenomen”, constateert voormalig directeur Tom Heintjes van RoboPharma. “Bovendien kun je minder goed voorspellen wanneer bepaalde klanten gaan tekenen. Er was geen zicht op een helder operationeel plan voor 2011. Daarom hebben we in de algemene vergadering van aandeelhouders besloten faillissement aan te vragen.”

RoboPharma zag zijn orderportefeuille voor robots in individuele apotheken in de afgelopen jaren steeds dunner worden. Het bedrijf besloot daarom fors in te zetten op speciale projecten in onder andere Nederland, Australië, Engeland en China. “Maar dat zijn trajecten die om klant­specifieke redenen zomaar één of twee jaar kunnen worden uitgesteld”, zegt Heintjes. “Daar kun je niet op rekenen.”

Volautomatisch favoriet

Volgens Heintjes komt de gedaalde verkoop van apotheekrobots niet doordat RoboPharma geen volautomatische robots, maar schachtenrobots verkocht. Bij een schachtenrobot gebeurt het vullen handmatig “Het is net als met voetbal. Je hebt mensen die fan zijn van Feyenoord of van Ajax; toch zijn beide geen slechte clubs. Zo zijn er ook geen slechte robots. Volautomaten kunnen meer, maar schachtensystemen zijn sneller en betrouwbaarder. Het is maar net wat de klant wil.”

Dat zien andere aanbieders in de Nederlandse robotmarkt toch echt anders. Volgens Willach Pharmacy Solutions is er voor de schachtenrobot steeds minder belangstelling. Steffen Krämer, sales­manager bij Willach Pharmacy Solutions voor Nederland: “Apothekers die ik spreek, zeggen vaak ‘als ik een apotheekrobot aanschaf, dan alleen een volledig geauto­matiseerd systeem’.”

Ook voor Henk Jan Spijkerboer, business developer van KLS Netherlands, is het duidelijk dat de volautomatische robots aan de winnende hand zijn. “De schachtenrobot vereist veel handmatige handelingen. Als je gedeeltelijk afhankelijk bent van mensen, en je wilt fors opschalen, dan kom je in de knoop. Met automatisering kun je dat makkelijker oplossen. Je kunt machines 24 uur per dag 7 dagen per week inzetten.”

Ondanks het faillissement ziet Robo­Pharma-directeur Heintjes nog steeds een toekomst voor verdere robotisering van de apotheekbranche. “Volgens mij liggen er in deze markt heel veel kansen. Ik hoop dat creatieve en ondernemende apothekers ondanks alle maatregelen hun logistiek verder innoveren. Welke partij dat verder invult, is voor mij niet zo relevant.”

De grootste aandeelhouder in Robo­Pharma was Penguin Ventures. Deze investeringsmaatschappij heeft het onderhoud van de robots in handen via het bedrijf RoboPharma Services, waarvan Heintjes directeur blijft. “We zullen netjes leveren wat we contrac­tueel zijn overeengekomen.”

Kort na het faillissement meldde oud-oprichter van RoboPharma Frank van der Vaart zich bij de curator om de boedel over te nemen. Wat zijn plannen zijn, is onduidelijk. Hij bleek niet bereikbaar voor commentaar. Op de website van RoboPharma, die nog steeds in de lucht is, wordt met geen woord gerept over het faillissement.

Optimistisch

De ondergang van RoboPharma heeft het optimisme van robotfabrikant Willach Pharmacy Solutions niet gedempt. Het bedrijf is positief gestemd over de situatie op de Nederlandse markt voor apotheek­robots. Volgens het Duitse bedrijf is er onder apothekers een toenemende belangstelling voor apotheekrobots die volledig geautomatiseerd vullen en etiketteren. Robots kunnen bovendien de meeste verpakkingen met gemak aan. Krämer: “Voor 2011 hebben we al enige projecten lopen en we zijn optimistisch. Ook in poliklinische apotheken groeit de vraag naar onze compacte robots.”

Hij benadrukt verder dat Willach een familiebedrijf is met een geschiedenis van 122 jaar. “Achter ons bedrijf staat geen investeringsmaatschappij, zoals bij andere leveranciers. Dat maakt een groot verschil.”

Krämer merkt dat apothekers soms problemen hebben om krediet te krijgen voor de aanschaf van apotheekrobots. “Banken zijn wel kritischer, zeker als het om grotere projecten gaat. Als een robot onderdeel is van de financiering van een complete nieuwbouw, dan speelt dat probleem vaak een kleinere rol.”

Willach Pharmacy Solutions heeft inmiddels in 55 Nederlandse apotheken een robot geïnstalleerd van het type Consis. Hiermee is het bedrijf na het faillissement van Robo­Pharma en Rowa de tweede partij op de Nederlandse markt.

Centraal

Willach levert ook robotsystemen voor local central filling. “Wij installeren deze voor groepjes van enkele apotheken, waarbij in een van de apotheken een central filling-robot komt te staan.” De Consis-robot van Willach kan uitgebreid worden met een module voor central filling.

Een grote speler in de grotere robots voor central filling is KLS Netherlands. Dit bedrijf heeft slechts één robot staan in een Nederlandse apotheek, maar honderd apotheken in het land maken gebruik van zes grotere robots die KLS heeft geplaatst voor de verwerking van herhaalmedicatie.

Business developer Spijkerboer meent dat centrale receptverwerking de toekomst heeft. “Volgens ons is er op termijn geen plaats meer voor de individuele apotheek­robot. De apotheek is er te klein voor en de investeringsmogelijkheden zijn te beperkt geworden. Wij geloven in een oplossing middels grootschalige automatisering. Het is interessanter om je aan te sluiten als apotheek bij central filling.”

De robots van KLS staan doorgaans bij vestigingen op een industrieterrein, waar zij voor een groep apotheken het ‘pakken, plakken en zakken’ van medicijnen verzorgen. “In principe kunnen apotheken recepten voor 6 uur ’s middags indienen. Dan garandeert de centrale dat de medicijnen de volgende dag voor 8 uur ’s morgens wordt afgeleverd bij de apotheek”, zegt Spijkerboer. “Natuurlijk blijft de apotheker de beheerder van het hele proces, maar je hebt binnen de receptenstroom een heel groot gedeelte herhaalmedicatie dat voorspelbaar is. Als apotheker kun je zo de werkdruk fors verminderen.”

Spijkerboer meent dat deze manier van werken grote voordelen biedt ten opzichte van een robot in een individuele apotheek. “Je ziet dat de plaatsing van een centrale robot door groepen apothekers wordt geïnitieerd. Je betaalt drie keer de prijs van een individuele robot maar als je die kosten met vijftien apothekers deelt, is het natuurlijk vele malen goedkoper. Je ziet dat apothekers, ook door de afgenomen inkomsten, daar op letten.”

Spijkerboer verwacht zelfs dat zorgverzekeraars op termijn modellen in de apotheek­wereld dicteren die uitgaan van central filling op grote schaal, precies zoals KLS Netherlands faciliteert. “De zorgverzekeraar gaat steeds verder met het opleggen van kostenreductie in de apotheek. Ik denk dat vergoedingen worden aangepast aan beschikbare technieken. Dat gebeurt overal. Doosjes paracetamol worden ook niet meer met de hand gevuld. Dat kunnen afnemers niet meer betalen.”

Centrale verwerking

Mediq Apotheken Nederland zet fors in op central filling. Inmiddels laten 145 eigen apotheken het grootste deel van hun herhaalmedicatie lopen via Mediq Central Filling Apotheek, dat eveneens gebruik maakt van robots.

Er zijn ook nog eens vijftig andere apo­theken die gebruikmaken van de centrale receptverwerking van Mediq. Dit jaar plaatst Mediq nog eens zeven nieuwe robots, waardoor de capaciteit met tachtig apotheken wordt uitgebreid.

Alliance Healthcare kiest eveneens voor haar zeventig eigendomsapotheken voor central filling met behulp van robots. Het buiten de apotheken centraal verwerken van herhaalmedicatie is integraal onderdeel van de groothandel. De apotheek­keten verschaft geen informatie over het aantal eigendomsapotheken dat is uitgerust met een apotheekrobot.

Eerste onbemande apotheek van Nederland

Gezondheidscentrum Vizier in Almere krijgt mogelijk de eerste onbemande apotheek van Nederland. In het gebouw is een robot geplaatst die het voor patiënten straks mogelijk moet maken 24 uur per dag en zeven dagen per week hun geneesmiddelen af te halen. Apotheek Archipel, eigenaar van deze apotheek, wacht nu op toestemming van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Een automaat levert de medicijnen uit. Cliënten kunnen een recept invoeren, waarna een robot de juiste medicijnen opzoekt en aflevert. Ook kunnen cliënten via de automaat zelfzorgmiddelen kopen en herhaalrecepten ophalen.

Het bijzondere van dit initiatief is dat cliënten van Vizier via een beeld-spraakverbinding contact kunnen opnemen met een assistent op afstand. Voor farmaceutische zorg of contact met de apotheker kunnen patiënten gebruik maken van een internetconsult. Als de IGZ toestemming heeft gegeven voor deze onbemande apotheek – dat gebeurt naar verwachting nog deze maand – kan de apotheek binnen enkele weken zijn deuren openen.

Een voordeel van een onbemande apotheek is dat cliënten niet meer afhankelijk zijn van de openingstijden van de apotheek. Datzelfde geldt natuurlijk bij uitgifte-automaten. Voor een Mediq-apotheek in Joure vormde de plaatsing van zo’n automaat een oplossing voor het dorp Sint Nicolaasga. Daar moest de volwaardige apotheek wijken, omdat deze niet meer rendabel was.